O roli starannego wywiadu i doborze leków rozmawiamy z dr n. med. Joanną Markiewicz, ordynator Oddziału Pulmonologicznego Okręgowego Szpitala Kolejowego w Lublinie

MT: Jaka jest diagnostyka różnicowa przewlekłego kaszlu?

DR JOANNA MARKIEWICZ: O kaszlu przewlekłym mówimy, gdy trwa on dłużej niż osiem tygodni. Podstawą diagnostyki jest odpowiednio zebrany wywiad. Pytamy, od kiedy trwa kaszel i czy ma związek z przebytą ostatnio infekcją. Czy chory leczy się z powodu innych schorzeń: choroby niedokrwiennej, nadciśnienia, chorób układu pokarmowego, chorób laryngologicznych, czy też choroby nowotworowej. Jakie przyjmuje leki. W trakcie wywiadu zwracamy uwagę na charakter kaszlu, pytając pacjenta, czy się w ostatnim okresie zmienił; czy dochodzi do odkrztuszania wydzieliny, a jeżeli tak, to jak ona wygląda; czy występuje krwioplucie; czy objawom towarzyszy chrypka. Pytamy również o sytuacje, w których pojawia się kaszel – czy występuje rano, czy po jedzeniu, przy zmianie temperatury otoczenia bądź pod wpływem zapachów. Pytamy również o nałogi, w tym przede wszystkim o palenie papierosów, a także wykonywaną pracę.

Każdy z pacjentów powinien mieć przeprowadzone pełne badanie fizykalne, wykonane prześwietlenie klatki piersiowej w projekcji PA i zdjęcie boczne, morfologię krwi i CRP. Jeżeli jest to możliwe, powinien mieć wykonane badanie spirometryczne. W uzasadnionych przypadkach przeprowadzana jest diagnostyka immunologiczna zakażeń Chlamydophila spp., Mycoplasma spp.

MT: Kiedy rozpocząć leczenie lekami przeciwkaszlowymi?

J.M.: Kaszel jest fizjologicznym mechanizmem oczyszczania dróg oddechowych. Nie zawsze wskazuje na chorobę. Chroni m.in. przed dostającym się do dróg oddechowych jedzeniem, pomaga w usuwaniu wydzieliny z dróg oddechowych. Najczęściej wywoływany jest przez pobudzenie receptorów kaszlowych. Receptory te znajdują się w krtani i w głównych oskrzelach oraz w takich miejscach jak opłucna, przepona czy osierdzie.

Kaszel może powstać w wyniku podrażnienia dróg oddechowych przez dym, pył, różne chemikalia lotne. Reakcja taka nie musi być związana z chorobą układu oddechowego.

MT: Jaka jest strategia leczenia laryngologicznego?

J.M.: Kaszel może występować w wyniku podrażnienia błony bębenkowej przez woskowinę. Do innych przyczyn przewlekłego czy podostrego kaszlu zaliczany jest zespół zaciekania nozdrzy tylnych (zespół kaszlowy górnych dróg oddechowych). Stąd też w trakcie badania ustnej części gardła można stwierdzić jego zaczerwienienie czy obecność śluzu spływającego po tylnej ścianie gardła.

MT: Jakimi metodami farmakologicznymi walczymy z ostrym kaszlem?

J.M.: Najczęstszą przyczyną ostrego kaszlu jest zakażenie, zwykle wirusowe, górnych dróg oddechowych lub alergia. Bywa też objawem takich chorób jak zapalenie płuc czy obecność ciała obcego w drogach oddechowych. Kaszel ostry występuje w obrzęku płuc czy w zatorowości płucnej. Leczenie empiryczne polega na stosowaniu leków przeciwkaszlowych. Zazwyczaj do leczenia wprowadza się również leki antyhistaminowe, zmniejszające przekrwienie błony śluzowej.

MT: Kiedy podajemy leki działające ośrodkowo, a kiedy działające obwodowo?

J.M.: Przy stosowaniu leków przeciwkaszlowych nie należy zapomnieć o niezbędnej diagnostyce kaszlu. Leki przeciwkaszlowe dzielimy na te, które działają centralnie (np. kodeina, dekstrometorfan) oraz działające obwodowo. W Polsce jedynym lekiem z tej grupy jest lewodropropizyna. Przy włączeniu leków o działaniu ośrodkowym musimy pamiętać o działaniach niepożądanych – zaburzeniach koncentracji, wydłużonym czasie reakcji i innych.

MT: Załóżmy jednak, że chory jest leczony i nie ma poprawy. W takim razie może kaszel przewlekły jest powikłaniem?

J.M.: Skuteczne leczenie kaszlu zależy od ustalenia jego przyczyny. Wystarczy niekiedy eliminacja czynników drażniących, zmiana leków stosowanych przewlekle, np. inhibitorów enzymu konwertującego angiotensynę, leczenie choroby refluksowej. Istnieje również kaszel idiopatyczny oraz psychogenny. W tym przypadku nie udaje się znaleźć przyczyny organicznej, a kaszel ma charakter nawyku i nie przeszkadza zwykle pacjentowi.