Lek. Paweł Główka

Czy dziecko ze skoliozą może uczęszczać na zajęcia WF? Czy może uprawiać sport? Czy pewne dyscypliny mogą powodować skoliozę?

Skolioza idiopatyczna jest trójpłaszczyznową deformacją kręgosłupa. Nieleczona prowadzi do deformacji tułowia o nasileniu nieakceptowalnym dla pacjentów, ograniczenia pojemności życiowej płuc (restrykcja nawet poniżej 25 proc. należnego VC) oraz do wystąpienia dolegliwości bólowych kręgosłupa. Leczenie zależy od wielkości skrzywienia, którą określa się w stopniach na przednio-tylnych radiogramach kręgosłupa, mierząc kąt Cobba. Niewielkie skoliozy do 25º kąta Cobba poddaje się obserwacji lub leczy indywidualnie dobranymi ćwiczeniami (ang. scoliosis specific exercises). Skoliozy umiarkowanego stopnia, od 25º do 45º, zagrożone progresją, leczy się ćwiczeniami oraz gorsetem korekcyjnym, w Polsce najczęściej gorsetem typu Cheneau. Duże skoliozy, powyżej 45º, leczone są operacyjnie.

Skolioza idiopatyczna dotyczy około 3 proc. populacji. Czyni ją to jedną z częstszych chorób ortopedycznych. Jednocześnie wszechobecna kampania na rzecz zdrowia, namawiająca do zdrowego trybu życia i aktywności sportowej, przynosi rezultaty. Coraz więcej dzieci i młodzieży uczestniczy w zajęciach sportowych – także te ze skoliozą. Dlatego lekarz, fizjoterapeuta i nauczyciel wychowania fizycznego prędzej czy później będzie musiał odpowiedzieć na pytania: Czy dziecko ze skoliozą może uczęszczać na zajęcia wychowania fizycznego? Czy może uprawiać sport? Czy pewne dyscypliny mogą powodować skoliozę?

Mimo przeprowadzenia wielu badań, których przedmiotem jest skolioza idiopatyczna, brak jest ściśle określonych zaleceń dotyczących uczestnictwa pacjentów ze skoliozą w zajęciach sportowych. Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci formułowano rozmaite stanowiska: od zabraniających pacjentom ze skoliozą uczestnictwa w zajęciach sportowych, poprzez opinie podkreślające brak przeciwwskazań do uprawiania sportu, aż do zachęcających osoby ze skoliozą idiopatyczną do aktywności sportowej.

Poniżej przedstawiam dostępne dane poparte doświadczeniem Pracowni Chorób Kręgosłupa UM w Poznaniu.

Zróżnicowanie postaci skoliozy idiopatycznej

Populacja pacjentów ze skoliozą idiopatyczną jest zróżnicowana. Występują w niej osoby ze skoliozą o małym, umiarkowanym lub dużym kącie skrzywienia, osoby o powolnym jej narastaniu oraz z szybko narastającą. Niektóre skoliozy rozpoczynają się w okresie dorastania (skoliozy młodzieńcze), a inne w dzieciństwie (dziecięce). Część pacjentów leczona jest indywidualnie dobranymi ćwiczeniami, część gorsetem, część przygotowuje się do zabiegu operacyjnej korekcji i stabilizacji kręgosłupa lub jest po nim.

Populacja osób ze skoliozą idiopatyczną jest więc zróżnicowana. Rozważając, czy i na jaką aktywność sportową zezwolić takim pacjentom, należy wyróżnić wśród nich dwie grupy:

1. Osoby ze skoliozą niewymagającą leczenia operacyjnego

• leczone fizjoterapeutycznie
• leczone gorsetowo.

2. Pacjentów po leczeniu operacyjnym.

Nieoperowani, leczeni ćwiczeniami

Ćwiczeniami leczeni są pacjenci ze skoliozą niewielkiego stopnia, nieprzekraczającą 25º Cobba, o niewielkim lub umiarkowanym ryzyku progresji. Większość publikacji zwraca uwagę na brak bezwzględnych przeciwwskazań do aktywności sportowej pacjentów ze skoliozą idiopatyczną młodzieńczą. Zalecenia dla pacjentów ze skoliozą bywają jednak różne.

Von Stempel i Scholz przyzwolenie na określone aktywności sportowe uzależnili od wielkości skrzywienia kręgosłupa. Przy wartościach poniżej 20 stopni pozwalają na każdy rodzaj aktywności sportowej, przy 30-50-stopniowej skoliozie lub 20-30-stopniowej z zaobserwowaną w ciągu ostatnich sześciu miesięcy pięciostopniową progresją nie zezwalają na sport zawodowy i rywalizację sportową na poziomie klubów. W przypadku skoliozy o wartości powyżej 50 stopni akceptowany jest jedynie sport rekreacyjny, taki jak pływanie, bieganie, jazda na rowerze oraz spacer.

Gielen zgodę na aktywność sportową uzależnia od dolegliwości bólowych kręgosłupa. Dyscypliny sportowe dzieli na obciążające kręgosłup (dźwiganie ciężarów, gimnastyka, pchnięcie kulą, rzut oszczepem, rugby, kulturystyka, golf), umiarkowanie obciążające kręgosłup (jazda na rowerze, bieganie, jazda na nartach, tenis, piłka nożna), mało obciążające kręgosłup (pływanie).

W przypadku sportów uznanych przez niego za obciążające wskazuje na konieczność indywidualnej oceny pacjenta przez lekarza przed podjęciem aktywności sportowej. Za czynnik dyskwalifikujący uznaje ból kręgosłupa. Z kolei Liljenqvist zachęca do jazdy na rowerze, pływania, spacerów, tańca, aerobiku, jogi, jazdy konnej, ale nie rekomenduje siatkówki. Spinal Deformity Study Group nie zabrania żadnej aktywności sportowej podczas nieoperacyjnego leczenia skoliozy.

Podsumowując, można przyjąć, że za podstawowe kryterium dyskwalifikacji z uprawiania sportu pacjentów mających niewielkiego stopnia skoliozę idiopatyczną uznać należy jedynie dolegliwości bólowe powodowane przez sport.