Serotonina (5-HT, hydroksytryptamina) odkryta na początku lat 50. XX wieku występuje w organizmie człowieka w największej ilości w przewodzie pokarmowym, głównie w komórkach enterochromafinowych nabłonka jelitowego oraz dodatkowo w interneuronach zstępujących szlaków unerwiających przewód pokarmowy. Po posiłku komórki enterochromafinowe wydzielają znaczne ilości serotoniny do krążenia wrotnego i światła jelit. Prawie w całości serotonina występująca we krwi pochodzi właśnie z tego źródła. Bogate w serotoninę płytki krwi mają wprawdzie dużą zdolność jej gromadzenia, ale nie zachodzi w nich synteza tego związku.

W przewodzie pokarmowym stwierdzono obecność różnych receptorów dla serotoniny: 5-HT₁, 5-HT₂, 5-HT₃, 5-HT₄ i 5-HT₇, z których najlepiej przebadane są receptory 5-HT₃ (odkryte w 1957 roku i nazywane pierwotnie receptorami typu M, bo blokowała je morfina) i 5-HT₄ (odkryte dopiero w 1988 roku). Kiedy uświadomiono sobie potencjał receptorów serotoninowych, zaczęto poszukiwać związków modulujących ich aktywność do wykorzystania w schorzeniach układu pokarmowego. W ten sposób odkryto przeciwwymiotne działanie antagonistów receptorów 5-HT₃ – setronów, co opisałam we wcześniejszym odcinku cyklu historii farmakoterapii („Setrony, czyli sposób na wielopoziomowe wyłączenie odruchu wymiotów” MT 2011;17:30), a następnie prokinetyczne działanie agonistów receptorów 5-HT₄, z których pierwszym powszechnie stosowanym lekiem był cyzapryd.

Cyzapryd, wprowadzony do lecznictwa w 1993 roku, stał się błyskawicznie w latach 90. XX wieku dominującym prokinetykiem w szerokim zakresie zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego tak powszechnych w naszej codzienności. Wyparł bezpośrednie cholinomimetyki, takie jak betanechol, które niewybiórczo stymulowały także receptory muskarynowe w różnych układach i narządach, np. układzie moczowym, co istotnie komplikowało ich użycie. Wyparł też bezpośredniego poprzednika – metoklopramid, powodującego zaburzenia pozapiramidowe i hiperprolaktynemię wynikające z jego jednoczesnego wpływu dopaminolitycznego. Niestety uważany pierwotnie za lek bardzo bezpieczny stosunkowo szybko „trafił przez żołądek do serca”, i to tym razem w bardzo negatywnym sensie. W 1995 roku pojawiły się ostrzeżenia wskazujące na jego potencjał do wydłużania odstępu QT, opisano przypadki torsades de pointes, a nawet cztery przypadki zgonu na skutek arytmii komorowej. Po kolejnych pięciu latach lek został wycofany z użycia jako zbyt niebezpieczny.

Przypadek cyzaprydu był bolesny i pouczający. Walnie przyczynił się do wprowadzenia w październiku 2005 roku do standardu badań klinicznych wszystkich nowych związków wymogu oceny ich wpływu na skorygowany odstęp QT (QTc), będący zastępczym marker...