Medycyna sportowa
Kochają bieganie, ale nie myślą o przeciążeniach narządu ruchu
Lek. Piotr Godek
Bieganie amatorskie należy do najbardziej rozpowszechnionych dyscyplin sportu masowego. W samych Stanach Zjednoczonych liczba osób klasyfikowanych jako biegacze, którzy ukończyli dowolny bieg masowy (finishers), sięga 18 mln rocznie, tych zaś, którzy biegają okazjonalnie lub poza zawodami, jest oczywiście wielokrotnie więcej.
Zaczęło się od archaicznego już teraz słowa „jogging” z bestsellerowej książki Jima Fixxa z 1977 roku „The Complete Book of Running”, który spopularyzował bieganie jako jeden z istotnych czynników zdrowego trybu życia.
Popularyzacja biegania niesie ryzyko występowania pewnych zmian przeciążeniowych w narządzie ruchu – u jednych jako konsekwencja braku właściwego przygotowania do treningu, błędów metodycznych, doboru podłoża czy obuwia, u innych z powodu nierozpoznania negatywnych predyspozycji związanych z wadami wrodzonymi, szczególnie w zakresie kręgosłupa, biodra i kolana. Generalnie roczną częstość urazów związanych ze sportem biegowym ocenia się na 24-65 proc. biegających. W badaniu retrospektywnym wykonanym przez Tauntona i wsp. na dużej grupie biegaczy (ponad 2 tys.) odnotowano pewne ciekawe zależności. Łącznie scharakteryzowano 27 patologii, podając ich częstość występowania łącznie i dla danej płci (tab. 1). Wykazano nieznaczną przewagę kobiet (54 proc.). Niezależnie od płci istnieje wyraźna korelacja między stażem biegowym i występowaniem zespołów przeciążeniowych podudzia (najczęstsze – poniżej 8 lat aktywności) i wyraźna korelacja między masą ciała i złamaniem przeciążeniowym podudzia.
Problemy, problemy...
Kręgosłup biegacza
Pozornie może się wydawać, że tylko dolny odcinek kręgosłupa powinien być narażony na przeciążenia mechaniczne wynikające z biegania, a to w związku z grawitacyjnym obciążeniem i wibracją połączoną z fazą wznoszenia i opadania oraz specyfiką budowy dolnego odcinka kręgosłupa (przejściem bardzo ruchomego odcinka lędźwiowego we względnie nieruchomy pas miednicy).
Okazuje się jednak, że problem może dotyczyć również odcinka szyjnego nie tylko w mechanizmie bezpośredniego przeciążenia grawitacyjnego krążków międzykręgowych, zwłaszcza podczas biegania na podłożu twardym, lecz również w mechanizmie kompensacyjnym. Przykładem może być dysfunkcja mięśni kulszowo-goleniowych z ich skróceniem na skutek przebytego urazu lub przeciążenia. Hamując pełny zakres wykroku podczas fazy lotu, zaburza ruch ramienia po stronie przeciwnej skierowany do wyprostu jako przeciwwaga do ruchu kończyny dolnej, a to z kolei pociąga za sobą asymetrię mięśniową dotyczącą mięśni obręczy barkowej z przyczepami na odcinku szyjnym (m.in. mięsień dźwigacz łopatki, mięsień czworoboczny, mięśnie równoległoboczne). Powtarzany wzorzec asymetrycznego pociągania mięśni może skutkować bólem mięśniowo-powięziowym odcinka szyjnego, występującym w trakcie treningu lub po nim. W badaniu klinicznym należy wykonać:
