A.S.: Jednoczesne stosowanie wielu leków może być przyczyną niedokrwistości. Lekarz powinien zwrócić szczególną uwagę na cytostatyki o działaniu mielosupresyjnym, jak cyklofosfamid, antracykliny. Leki powszechnie używane w POZ, jak metotrekstat, sulfonamidy, fenytoina, allopurinol, a nawet tiazydy, stosowane przy nadciśnieniu tętniczym, mogą dawać odwracalne zmiany mielosupresyjne, czyli hamujące czynność szpiku. U takiego pacjenta należy pomyśleć, czy zmiana tiazydu na inny lek nie przyniesie więcej korzyści.

Niedokrwistość, zwłaszcza u osób starszych, może stanowić konsekwencję przewlekłej utraty żelaza na skutek zmian zapalnych w śluzówce żołądka, wywołanych najczęściej przez nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, często podawanych bez osłony inhibitorów pompy protonowej.

Te ostatnie leki mogą z kolei doprowadzić do zaburzeń wchłaniania żelaza, bo kwaśne pH żołądkowe to czynnik powodujący redukcję żelaza do postaci 2+, która jest przyswajalna. Natomiast postać 3+ nie jest dla pacjenta korzystna, a w zasadowym środowisku dominuje. Poza tym inhibitory pompy protonowej stosowane przewlekle doprowadzają niekiedy do zanikowych zmian w błonie śluzowej żołądka i braku wydzielania czynnika Castle’a, który z kolei jest niezbędny do wchłaniania witaminy B12. W związku z tym pacjent może mieć niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 w konsekwencji długotrwałego leczenia inhibitorami pompy protonowej. Jednak najbardziej negatywną rolę upatrywałbym w działaniu NLPZ.

MT: Niedokrwistość ma wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Jak temu zaradzić?

A.S.: Jeśli mamy do czynienia ze zmniejszeniem stężenia hemoglobiny, zdolność krwi do przenoszenia tlenu jest upośledzona. Ma to znaczenie u pacjentów z już obecną chorobą niedokrwienną serca. Niedokrwistość może bowiem doprowadzić do sytuacji, gdzie niewielkie zmiany miażdżycowe w tętnicach wieńcowych, niedające objawów, doprowadzą do sytuacji wystąpienia objawów, kiedy hemoglobina istotnie się obniży. Wtedy nawet niewielkie zwężenie tętnicy wieńcowej ujawni chorobę niedokrwienną serca. Jeśli dojdzie do niewydolności krążenia, pogłębi się stopień niedokrwienia mięśnia sercowego, co może doprowadzić nawet do zgonu. Musimy więc intensywniej leczyć niedokrwistość u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca.

Poza tym w układzie krążenia, w przypadku niedokrwistości hemolitycznej, możemy się spodziewać zakrzepicy żył, może też dochodzić do powikłań w rodzaju zatorowości płucnej. Zatem w przypadku hemolizy istotna jest profilaktyka przeciwzakrzepowa.

MT: Jak leczyć anemię niedoborową, a jak inne przypadki niedokrwistości? Jakie dawki żelaza powinny otrzymywać osoby z niedokrwistością?

A.S.: Jak wspomniałem wcześniej, najczęstszą postacią anemii u osób dorosłych jest niedokrwistość z niedoboru żelaza. W tych przypadkach zaleca się suplementację żelaza w dawce 150-200 mg/dobę. Ważne, by po unormowaniu stężenia hemoglobiny te zalecenia utrzymywać jeszcze przez pół roku, by niedokrwistość nie powróciła. Doświadczenie uczy, że przy krótkotrwałej suplementacji żelaza nie zostają w pełni odbudowane zapasy wewnątrzkomórkowe w wątrobie.

W przypadku niskiego stężenia żelaza w niedokrwistości chorób przewlekłych suplementacja doustna będzie nieskuteczna z powodu bloku wchłaniania. Wtedy stosowanie takiej suplementacji wywoła działania niepożądane w postaci zaparć, nudności, podrażnienia żołądka. Pamiętajmy, że u osoby zdrowej bez rozpoznanej niedokrwistości najlepszym źródłem żelaza hemowego jest czerwone mięso. W przypadku niedoboru witaminy B12 najczęściej u podłoża leży brak czynnika wewnętrznego Castle’a, wtedy suplementacja tej witaminy musi być prowadzona na drodze domięśniowej.