Wrodzone wady metabolizmu (WWM) to uwarunkowane mutacjami pojedynczych genów zaburzenia w przebiegu procesów biochemicznych zachodzących w ustroju. Definicja ta odróżnia WWM od schorzeń metabolicznych uwarunkowanych wielogenowo lub środowiskowo, takich jak cukrzyca czy hiperlipidemia. WWM zaliczają się do chorób rzadkich, czyli takich, które występują nie częściej niż 5 razy na 10 tys. urodzeń. Niektóre pojawiają się raz na kilkaset lub kilka tysięcy urodzeń; zdarzają się w piśmiennictwie pojedyncze przypadki.

Klasyfikacja WWM (według prof. Jean-Marie Saudubraya):

1. choroby, które przebiegają z objawami zespołu zatrucia (intoksykacji),

2. choroby z zaburzeniami procesów energetycznych,

3. choroby z zaburzeniami metabolizmu dużych molekuł.

Inny podział klasyfikuje WWM ze względu na potencjalne możliwości terapeutyczne w stanach nagłych (tab. 1).

Charakterystyka WWM o typie zatrucia

Grupą chorób, które u noworodków są częste i przebiegają szczególnie burzliwie, są wrodzone wady metabolizmu o typie zatrucia. Objawy pojawiają się po kilku, kilkunastu godzinach, czasami po kilku dniach od urodzenia. Stan intoksykacji dziecka jest wyrazem kumulacji toksycznych metabolitów. Wraz z pokarmem matki albo mieszanką mleczną noworodek przyjmuje substancje (aminokwasy, cukry, lipidy), których nie jest w stanie metabolizować.

Pierwsze objawy kliniczne wynikają z toksycznego działania substancji na ośrodkowy układ nerwowy dziecka. Najczęściej jest to: osłabienie odruchów noworodkowych (szczególnie ssania), zmniejszenie łaknienia, wymioty (co łącznie prowadzi do spadku masy ciała), zmiany napięcia mięśniowego, drżenia, drgawki oporne na leczenie, w kwasicach organicznych ruchy mimowolne (boksowanie, „jazda na rowerze”).

Nieleczony zespół zatrucia prowadzi do senności, śpiączki, zaburzeń oddychania i śmierci dziecka. W przebiegu galaktozemii lub tyrozynemii mogą się pojawić symptomy niewydolności wątroby (żółtaczka, skaza krwotoczna, wodobrzusze). Innymi możliwymi objawami są: rozwój uogólnionego zakażenia, krwawienie do OUN, w galaktozemii zaćma i powiększenie nerek w USG, w kwasicach organicznych – kliniczne następstwa supresji czynności szpiku kostnego przez toksyczne metabolity i wynikające z tego objawy pancytopenii.

Część dzieci z WWM roztacza wokół siebie specyficzny zapach, który może naprowadzić na rozpoznanie konkretnej choroby.

Diagnostyka różnicowa WWM o typie zatrucia

Wrodzone wady metabolizmu ujawniają się najczęściej w mało specyficzny sposób i przypominają częste schorzenia okresu noworodkowego, np. posocznicę noworodkową, zespół zaburzeń oddychania, uraz okołoporodowy z krwawieniem do OUN, niedrożność jelit...