Historia medycyny
Gorsety, machiny i pętle
Dr n. med. Bogumił Przeździak
W kolejnym odcinku cyklu Historia protetyki i ortotyki narządów ruchu autor opisuje dokonania od XVII do XIX wieku.
W protetyce i ortotyce, poza żelazem, zaczęto stosować stal i miedź. Zmianie uległa także konstrukcja przedmiotów, a użyte nowe materiały pozwoliły na obniżenie ich ciężaru. Holenderski chirurg Peter Adriaszon Verduyn opracował w 1696 roku protezę goleni składającą się z miedzianego leja kikutowego wyściełanego skórą, drewnianej sztywnej stopy oraz skórzanego pokrycia łączącego te elementy. Proteza była ponadto wyposażona w mankiet udowy, a przegub kolanowy umożliwiał swobodny ruch zgięcia i prostowania goleni. Jednak nadal używano protez szczudłowych. Stosowano je aż do XIX wieku, a nawet dłużej.
Żeby utrzymać sztućce
Lorenz Heister (1683-1760) wydał dzieło dotyczące leczenia zniekształceń kręgosłupa za pomocą gorsetów, natomiast Percival Pott (1673-1782) opracował i zastosował gorset z uciskiem na garb i wyciąg za głowę (ryc. 1).
W protetyce nie obserwowano większego postępu technicznego. W 1755 roku Hugues Ravaton, naczelny chirurg armii francuskiej, opracował protezę goleni, która ułatwiała jazdę kawalerzystom. Zbudowana była ze skórzanego buta wypełnionego włosiem, leja oporowego i stawu skokowego wykonanego ze sprężyny. Dopiero w 1790 roku Gavin Wilson z Edynburga opracował koncepcję podparcia ciała na guzie kulszowym w protezie uda. Była to duża innowacja w konstrukcji protez kończyny dolnej. Wykonywał też protezy uda i goleni z zawieszeniem na taśmie poprowadzonej przez przeciwległe ramię. Przeguby kolanowe w protezach uda były ruchome. Te pomysły były potem udoskonalane przez jego następców. Interesującym projektem Wilsona była proteza kończyny górnej, która umożliwiała trzymanie pióra lub sztućców. Ramię protezy wykonano z twardej skóry i pokryto barwioną skórą owcy, dzięki czemu upodobniało się bardziej do naturalnej skóry ludzkiej. Estetykę poprawiono wykonaniem paznokci z białego rogu i pomalowaniem ich na kolor zbliżony do naturalnego.
Jean-André Venel (1740-1791) (ryc. 2) jako pierwszy zajął się systematycznym leczeniem kalekich dzieci, mając na uwadze zarówno społeczne, jak i terapeutyczne znaczenie takiego postępowania. W Orbe (Szwajcaria) założył instytut wyposażony w urządzenia lecznicze i szkołę szpitalną, gdzie stosowano także kąpiele oraz terapię zajęciową. Do leczenia zniekształceń stóp opracował specjalne oprzyrządowanie korekcyjne (ryc. 3). Używane obecnie ortezy, znane jako szyna Denis-Browna i szyna Saint-Germain, są kontynuacją projektu Venela. Modyfikowali je także znani później lekarze – Françoise Calot (1861-1944) i Robert Jones (1855-1933). Venel zajmował się również pacjentami z bocznym skrzywieniem kręgosłupa.