Wytyczne
Przyszły samobójca u lekarza rodzinnego. Wskazówki psychiatry
Prof. dr hab. med. Piotr Gałecki1
Opracowała: Ewa Biernacka
W artykule przedstawiono przesłanki oceny ryzyka podjęcia próby samobójczej, decydujące o skierowaniu pacjenta do psychiatry przez lekarza rodzinnego.
W 2018 roku w Polsce ponad 5200 osób popełniło samobójstwo. Oznacza to lekki trend spadkowy liczby samobójstw, obserwowany od 2014 roku (w latach 2014-2018 o ponad 1 tys. osób). Z kolei spadek liczby samobójstw zakończonych zgonem porównany marzec 2019 do marca 2020 to ok. 10 proc.
Z licznych badań nad tym zjawiskiem wynika związek tego trendu z płcią, wiekiem, dniem tygodnia (najwięcej samobójstw jest w poniedziałek i w piątek), ale też ze stanem zdrowia psychicznego, z chorobami przewlekłymi (zwłaszcza przebiegającymi z bólem), warunkami socjo-ekonomicznymi, kręgiem kulturowym itp.
Coraz lepiej znamy przyczyny
Psychiatrzy coraz lepiej znają przyczyny zachowań suicydalnych, co stwarza szansę na zapobieganie im. Statystycznego samobójcę charakteryzują demograficzne czynniki ryzyka:
- płeć męska,
- depresja,
- uzależnienie od substancji psychoaktywnych,
- separacja,
- wdowieństwo lub rozwód,
- społeczna izolacja,
- niedawny pobyt w szpitalu psychiatrycznym,
- poważne choroby fizyczne,
- niedawne zwolnienie z pracy lub perspektywa utraty pracy,
- problemy w zakresie odpowiedzialności karnej i pobyt w więzieniu.
Zaburzenia psychiczne, które dwunastokrotnie zwiększają ryzyko samobójstwa w stosunku do populacji ogólnej, to:
- rozpoznane zaburzenia afektywne, lękowe,
- depresja,
- schizofrenia oraz zaburzenia osobowości,
- zaburzenia ze spektrum kontroli impulsów,
- nadużywanie substancji psychoaktywnych.
Decyzja ostateczna nie zapada w chwilę
U każdej osoby, która skutecznie dokonała samobójstwa, występują następujące fazy procesu decyzyjnego zachowania suicydalnego:
I faza – samobójstwo wyobrażone,
II faza – samobójstwo upragnione,
III faza – samobójstwo usiłowane,
IV faza – samobójstwo dokonane (zakończone śmiercią).
Proces decyzyjny nie jest zero-jedynkowy: myśli samobójcze nie pojawiają się nagle. Najpierw występują myśli o treści depresyjnej: poczucie winy, klęski życiowej, beznadziejności, bycia ciężarem dla otoczenia. To pierwszy krok do wystąpienia kolej...
Następnie pojawia się rozmyślanie o samobójstwie jako o zjawisku, zaczyna ono funkcjonować w wyobraźni. Pacjent kieruje uwagę na przypadki samobójstw wśród znanych osób, analizuje zastosowane metody. Na pytanie o myśli samobójcze twierdzi, że nigd...
