Ze znanych nam chorób genetycznych hipercholesterolemia rodzinna (FH – familial hypercholesterolemia) to najpowszechniej występująca choroba genetyczna, za której rozwój odpowiada mutacja w obrębie jednego genu.

Najczęściej spotykaną mutacją jest zmiana warunkująca wadliwą budowę receptora LDL w hepatocytach (ok. 70-80% wszystkich pacjentów z FH). Nieco rzadziej, bo u kilkunastu procent, obserwujemy mutacje w genie APO-B, a najrzadziej (ok. 3%) w genie PCSK9. Mówiąc w skrócie: zmiana dotyczy albo genu odpowiedzialnego za budowę receptora dla cząsteczki LDL, albo budowy cząsteczki LDL, albo enzymu sterującego mechanizmem recyklingu receptora LDL. Te 3 typy mutacji obejmują ok. 2600 różnych zmian. Z punktu widzenia klinicznego ma to drugorzędne znaczenie, jako że wszystkie te mutacje mają bardzo podobny obraz. Niekiedy w przypadku APO-B przebieg choroby bywa lżejszy, jednak na podstawie obrazu klinicznego pacjenta nie da się określić, jaki rodzaj mutacji u niego występuje. Wszystkie one warunkują wystąpienie hipercholesterolemii rodzinnej. I de facto oznaczają bardzo wysokie poziomy stężenia LDL cholesterolu w surowicy – ze wszystkimi tego następstwami.

W Krajowym Centrum Hipercholesterolemii Rodzinnej w Gdańsku opisano pierwszą dorosłą osobę, która jest homozygotą pod względem hipercholesterolemii rodzinnej, bo wśród dzieci takie sytuacje były już w Polsce prezentowane. Co to oznacza?

Homozygota i heterozygota – znaczenie w hipercholesterolemii rodzinnej

Geny dziedziczymy z obu stron, zarówno od ojca, jak i matki. Gdy pojawia się problem genetyczny dziedziczony od jednego z rodziców, mówimy o heterozygocie. To zjawisko w wypadku FH jest relatywnie częste, zdarza się raz na ok. 250 osób. Z homozygotą mamy do czynienia w sytuacji, gdzie w wyniku zbiegu okoliczności albo bliskiego pokrewieństwa rodziców dziecko otrzymuje wadliwy gen od obojga. Ta sytuacja jest na szczęście dużo rzadsza, występuje raz na kilkaset tysięcy osób. W takim wypadku stężenie cholesterolu może być ekstremalnie wysokie (kilkaset do powyżej tysiąca mg/dl), zaś objawy i powikłania miażdżycy bywa że wystąpią w wieku kilku, kilkunastu lat. W przypadku heterozygoty, gdy wadliwy gen pochodzi od jednego rodzica, na ogół ta dysfunkcja jest rekompensowana przez zdrowy gen otrzymany od zdrowego rodzica, dlatego stężenie cholesterolu jest niższe, zaś objawy miażdżycy w porównaniu z homozygotą późniejsze.