Przyczyny powysiłkowego rozpadu mięśni

Najczęstszą przyczyną uszkodzenia mięśni jest wysiłek fizyczny i to nie zawsze w wydaniu wyczynowym, z jakim mamy do czynienia u zawodników profesjonalnych^1-14. Za definicję wysiłku fizycznego uznawana jest praca mięśni szkieletowych powodująca wydatek energetyczny wraz ze wszystkimi zmianami czynnościowymi, w tym biochemicznymi, zachodzącymi w organizmie poddanym wysiłkowi¹⁵. Wykształcone mechanizmy obronne zabezpieczają organizm człowieka przed dewastacją układu krążeniowo-oddechowego i mięśniowego. Wraz z postępem cywilizacyjnym stopniowo zmniejszyły się wielkość oraz czas trwania podejmowanego wysiłku niezbędnego dla przetrwania i zachowania ciągłości gatunku, a w ostatnich dziesięcioleciach postęp technologiczny pozwolił na ograniczenie nawet podstawowej aktywności ruchowej^16-18.

Programy profilaktyczne i panujące trendy promujące zdrowy i aktywny tryb życia skłaniają coraz więcej osób do podejmowania aktywności fizycznej¹⁹. Obecnie aktywność ruchowa służy głównie zaspokajaniu przyjemności, celom rekreacyjnym, utrzymaniu zdrowia, poprawie sylwetki oraz rywalizacji sportowej − zarówno zawodowej, jak i amatorskiej. Jednym z obszarów podlegających analizom naukowym jest coraz bardziej powszechny wysiłek submaksymalny i maksymalny, podejmowany zarówno jako sport wyczynowy, jak i amatorski, z innych przyczyn niż zaspokojenie podstawowych potrzeb społecznych i fizjologicznych^20-23.

W odniesieniu do wysiłku fizycznego sportowcy i trenerzy skupiają się głównie na mechanice mięśni jako źródle napędu niezbędnego do realizacji wysiłku i pokonania określonego dystansu. Mięśnie szkieletowe stanowią ok. 40% masy ciała i odpowiadają nie tylko za poruszanie się, ale uczestniczą także w procesie oddychania. W programach treningowych układ mięśniowy dostosowuje się do podejmowanego rodzaju wysiłku i stawianych przed nim wyzwań. W celu optymalizacji wykonywanej pracy dochodzi zarówno do zmian cech skurczu, jak i właściwości biochemicznych tkanki mięśniowej. Trening ma na celu ekonomizację wydatku energetycznego w trakcie wysiłku^24,25. Nierozłącznie związane z intensywnym wysiłkiem fizycznym niedotlenienie tkanek prowadzi do zaburzenia równowagi prooksydacyjno-przeciwutleniającej. Dochodzi wówczas do wytwarzania reaktywnych form tlenu (przede wszystkim nadtlenku wodoru i rodnika hydroksylowego). Produkty stresu oksydacyjnego powodują peroksydację lipidów błonowych, co z kolei skutkuje wzrostem przepuszczalności błon komórkowych i m.in. wzmożoną aktywnością enzymów wewnątrzkomórkowych we krwi, w tym kinazy kreatynowej (CK − creatine kinase), oraz izoenzymu mięśniowego dehydrogenazy mleczanowej (LDH − lactate dehydrogenase), będących wskaźnikami uszkodzenia mięśni, czyli rabdomiolizy^21,22.