Kwas moczowy (UA – uric acid) jest końcowym produktem metabolizmu puryn. Wzrost stężenia kwasu moczowego (sUA) w organizmie jest efektem trzech mechanizmów:

1. nadmiernej produkcji kwasu moczowego (np. w wyniku diety bogatej w puryny/fruktozę)
2. upośledzonego wydalania przez nerki
3. zaburzonego wchłaniania w jelitach.

Stężenie kwasu moczowego wzrasta np. w wyniku:

• diety bogatej w purynę
• zaburzeń w metabolizmie puryn
• nadmiernego rozpadu komórek lub nadmiernego obrotu puryn występującego w chorobach limfoproliferacyjnych
• choroby mieloproliferacyjnej
• czerwienicy prawdziwej
• choroby Pageta
• łuszczycy
• rozpadu guza nowotworowego
• hemolizy
• rabdomiolizy
• nadmiernego wysiłku fizycznego
• lub – w większości przypadków – w sytuacji upośledzonego wydalania z powodu:
  • ostrej lub przewlekłej choroby nerek
  • kwasicy: mleczanowej lub ketonowej
  • hipowolemii
  • przyjęcia leków/substancji toksycznych, jak np. diuretyki, niacyna, pirazynamid, etambutol, cyklosporyna, beryl, salicylany, ołów, alkohol
  • chorób, m.in. sarkoidozy, nadczynności przytarczyc, niedoczynność tarczycy, zespołu Barttera i zespołu Downa.

W warunkach fizjologicznych w organizmie następuje równowaga syntezy i wydalania kwasu moczowego.

Za hiperurykemię (HU) uważa się stan, gdy stężenie kwasu moczowego u mężczyzn >7 mg/dl (420 μmol/l) i u kobiet >6 mg/dl (360 μmol/l). Średnie stężenie UA rośnie w zależności od występowania chorób współistniejących oraz wraz z wiekiem i jest wyższe u mężczyzn niż u kobiet przed menopauzą, ze względu na pozytywny wpływ estrogenów oraz wydalanie moczanów przez nerki. Co ważne, dostępne dane epidemiologiczne wskazują, że aż 1 na 4 mężczyzn i 1 na 5 kobiet cierpi na hiperurykemię.

Hiperurykemia i jej związek z chorobami

Do chorób, w przypadku których stwierdzono współwystępowianie z hiperurykiemią, należą:

• choroba niedokrwienna serca – hiperurykemia negatywnie wpływa na przebieg i rozwój choroby niedokrwiennej serca
• nadciśnienie tętnicze – ta relacja jest jednoznaczna i niezależna od tradycyjnych czynników ryzyka, co potwierdziła m.in. metaanaliza 18 badań wskazująca wzrost o 13% częstości występowania nowo rozpoznanego nadciśnienia tętniczego na każdy wzrost o 1% stężenia kwasu moczowego. Co więcej, bardzo ważne włoskie badanie PAMELA (Pressioni Arteriose Monitorate e Loro Associazioni) potwierdziło, że wzrost stężenia kwasu moczowego o 1 mg/dl był związany ze znacznym zwiększeniem ryzyka wystąpienia nowo rozpoznanego nadciśnienia w warunkach domowych i ambulatoryjnych
• udar mózgu – kwas moczowy podwyższa ryzyko wystąpienia udaru u obu płci. Hiperurykemia jest niezależnym czynnikiem prognostycznym wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu u kobiet, ale nie u mężczyzn
• zespół metaboliczny – kilka badań wykazało, że stężenie kwasu moczowego jest powiązane z zespołem metabolicznym, wysokim wskaźnikiem masy ciała (BMI – body mass index), obwodem talii, wysokim stężeniem glukozy we krwi na czczo i dyslipidemią. Należy rozważyć, czy dorośli w średnim wieku, o prawidłowej masie ciała, ale z otyłością centralną powinni zostać poddani badaniom przesiewowym w kierunku hiperurykemii oraz pouczeni o zapobieganiu jej
• migotanie przedsionków (AF – atrial fibrillation) – połączenie wysokiego stężenia kwasu moczowego i wysokich stężeń białka C-reaktywnego wiązało się ze znacznie zwiększonym ryzykiem wystąpienia migotania przedsionków. Istnieją dowody na związek między stosunkowo częstą zmianą metaboliczną (wyższe stężenie moczanu w surowicy) a częstym zaburzeniem rytmu serca (AF) z towarzyszącą istotną chorobowością i śmiertelnością.

Aktualne wartości progowe kwasu moczowego w przewidywaniu zdarzeń sercowo-naczyniowych (CV)

Kwas moczowy jest uważany za niezależny czynnik w rozwoju wielu różnych zaburzeń naczyniowych: nadciśnienia tętniczego, zespołu metabolicznego, choroby wieńcowej, cukrzycy typu 2, choroby naczyń mózgowych, przewlekłej choroby nerek, a także innych...