W literaturze przedmiotu spotykamy różne definicje słów ,,postawa ciała” (body posture) oraz ,,aktywność fizyczna” (AF) (physical activity) ze względu na to, że pojęcia te mają różne znaczenia^1-4. Postawa ciała to ustawienie segmentów sylwetki człowieka w określony sposób oraz relacje między nimi. Z kolei AF to każdy ruch wykonany przez mięśnie szkieletowe organizmu powyżej tempa metabolizmu spoczynkowego. Postawa ciała jest wyrazem fizycznego, psychicznego i zdrowotnego stanu organizmu − zdrowia, na które niewątpliwie wpływa AF.

Postawa ciała zmienia się w zależności od pory dnia, nastroju, trybu życia czy wieku. Szczególnie okres dynamicznego rozwoju dziecka, ale także narażenie na zmiany fizyczne i środowiskowe, w tym niedobór lub nadmiar AF, może powodować nieprawidłowości w postawie ciała^3,5. Dzisiejszy styl życia charakteryzuje z jednej strony tzw. brak zróżnicowanej AF, a z drugiej − asymetryczne, statyczne czynności oraz przeciążenia. Te negatywne działania mogą skutkować niższym poziomem sprawności fizycznej i powodować wady w postawie ciała już w wieku przedszkolnym.

Powstawanie wad w postawie ciała

W procesie posturogenezy można wyróżnić okresy stabilizacji i chwiejności, które charakteryzują się wyraźniejszymi zmianami i większą podatnością na powstanie nieprawidłowości w kształtującym się aparacie ruchu dziecka⁶. Z prowadzonych badań wynika, że duże zagrożenie dla postawy ciała występuje w czasie dość intensywnych zmian rozwojowych (ok. 6-7 r.ż. oraz w okresie dojrzewania)⁷. Mimo że młodszy wiek szkolny (pierwszy okres krytyczny w posturogenezie) nie odznacza się wielkimi przemianami biologicznymi, jest to moment wymagający od organizmu przystosowania się do nowych warunków panujących w szkole. Początek edukacji szkolnej sprzyja powstawaniu nieprawidłowości w postawie ciała z powodu zmiany trybu życia. Jako czynniki ryzyka najczęściej wskazywane są: przejście ze spontanicznej AF do narzuconego systemu pracy w szkole, ograniczenie naturalnej ruchliwości dziecka, wielogodzinna pozycja siedząca w ławce, ciężki tornister, stres wynikający ze zdobywania nowych doświadczeń oraz negatywne przeżycia. Ponadto w szkołach często brakuje ergonomicznego miejsca pracy. Te wszystkie sytuacje mogą zaburzać statykę ciała, sprzyjać nierównomiernemu rozłożeniu napięć mięśniowo-więzadłowych, a w konsekwencji prowadzić do przeciążeń i/lub rozwoju wad w postawie ciała⁸. Drugi okres krytyczny w kształtowaniu się prawidłowej postawy ciała wynika ze wzmożonych przemian rozwojowych nasilonych w czasie skoku pokwitaniowego. Szybki przyrost wysokości ciała zmienia położenie środka ciężkości, co w konsekwencji wywołuje niekorzystne warunki do utrzymania prawidłowej postawy⁹.