Praktyka lekarska
Zakrzepica − pierwszy objaw nocnej napadowej hemoglobinurii
Opracowała: Ewa Biernacka
Z okazji opublikowania tegorocznego raportu „Sytuacja chorych na nocną napadową hemoglobinurię w Polsce”, powstałego z inicjatywy Stowarzyszenia Pacjentów z Przewlekłą Napadową Hemoglobinurią „Jedni na milion”, prof. dr hab. n. med. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek z Sekcji ds. Zespołów Mielodysplastycznych przy Stowarzyszeniu Polska Grupa ds. Leczenia Białaczek u Dorosłych (PALG − Polish Adult Leukemia Group) tłumaczy, na czym polega nocna napadowa hemoglobinuria, choroba ultrarzadka, dlaczego trudno ją zdiagnozować i jakie są obecnie możliwości leczenia pacjentów nią dotkniętych
Nocna napadowa hemoglobinuria (PNH − paroxysmal nocturnal haemoglobinuria) to choroba ultrarzadka − szacowana częstość zachorowań wynosi 1-1,3/mln osób/rok. W Polsce leczonych jest ok. 100 pacjentów z PNH, część z nich uczestniczy w programach lekowych i w badaniach klinicznych (np. od początku 2021 r. do końca II półrocza tego roku w programie lekowym „Leczenie nocnej napadowej hemoglobinurii” ekulizumabem było leczonych 59 pacjentów, a w lipcu 2022 r. − 78). PNH jest to nabyta choroba klonalna krwiotwórczej komórki macierzystej – na skutek mutacji somatycznej w genie PIGA dochodzi do powstania nieprawidłowych komórek progenitorowych w szpiku, co powoduje, że dojrzałe komórki krwi mają defekt związany z tą mutacją.
Niekontrolowany, ciągły atak dopełniacza
Wynikiem mutacji jest niedobór glikozylofosfatydyloinozytolu (GPI) oraz białek zakotwiczanych przez GPI, w tym inhibitorów dopełniacza − CD55 i glikoproteiny CD59. W patogenezie omawianej choroby zasadniczą rolę odgrywa brak kotwic na powierzchni erytrocytów oraz innych krwinek układu hematopoezy. Z powodu braku wspomnianych kotwic do komórek krwi nie przyłączają się białka (CD55, CD59) chroniące te komórki przed atakiem dopełniacza − elementu układu odpornościowego, odpowiadającego za niszczenie komórek bakteryjnych atakujących organizm − a w omawianej chorobie powodującego niszczenie komórek własnego organizmu. Niekontrolowany, ciągły atak dopełniacza powoduje rozpad krwinek, co z kolei prowadzi do tzw. hemolizy wewnątrznaczyniowej. Z tego powodu PNH może mieć bardzo ciężki przebieg zagrażający życiu, podczas którego występują: niedokrwistość hemolityczna, często zakrzepica, dystonia mięśni gładkich, czasem niewydolność szpiku kostnego. W przypadku aktywacji hemolizy zakrzepica ma miejsce u 40% i więcej chorych i jest najczęstszą przyczyną zgonu osób nieleczonych. Jedynym skutecznym sposobem terapii pacjentów z zakrzepicą jest podanie leku hamującego aktywność dopełniacza oraz leczenie przeciwkrzepliwe. Zastosowanie wyłącznie terapii przeciwkrzepliwej jest nieskuteczne.
