Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych na tle miażdżycy jest chorobą o znaczeniu społecznym. Leczenie dotkniętych nią pacjentów wymaga nie tylko nakładów finansowych, ale też ogromnej uwagi, wiedzy, doświadczenia lekarzy specjalistów z zakresu chorób naczyń oraz współpracy i zrozumienia na linii lekarz−pacjent. Jako lekarz specjalista, chirurg naczyniowy i angiolog, a także lekarz z wieloletnią praktyką kliniczną i doświadczeniem kierowniczym omówię w artykule sposoby leczenia zachowawczego i aspekty ewentualnej kwalifikacji do zabiegu angiochirurgicznego.

Definicja

Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych jest najczęściej wywołane miażdżycą zarostową. Miażdżyca jest chorobą tętnic elastycznych oraz dużych tętnic mięśniowych. Zaawansowane formy miażdżycy charakteryzują się znacznym pogrubieniem błony wewnętrznej w wyniku odkładania się cholesterolu oraz zmian włóknisto-rozplemowych, a jej powikłania są konsekwencją zarówno upośledzenia przepływu krwi w narządach, jak i zatorów w tętnicach oraz naczyniach, wywołanych skrzeplinami tworzącymi się na blaszce miażdżycowej¹.

Istnieje wiele teorii patogenezy miażdżycy^1-28. Jedną z nich jest teoria infekcyjna. Jako przyczynę miażdżycy rozważano również specyficzne zakażenia, np. Chlamydia pneumoniae oraz zakażenie wirusem cytomegalii bądź Helicobacter pylori, a ostatnio wpływ nanobakterii (mniej udokumentowane). W pracach pochodzących z przełomu lat 80. i 90. XX w. udokumentowano obecność bakterii w blaszkach miażdżycowych pobranych z tętnic szyjnych. Jedną z częściej wymienianych obecnie hipotez jest teoria Steinberga, podkreślająca dwa elementy: uszkodzenia śródbłonka i infiltrację lipidową. Według współczesnych teorii Russela Rossa miażdżyca to proces zapalny stanowiący odpowiedź ściany naczynia na jej uszkodzenie spowodowane infiltracją lipidową. Kluczową rolę odgrywają lipoproteiny małej gęstości transportujące cholesterol^1-28.

Chromanie przestankowe

Do głównych objawów miażdżycowego niedokrwienia kończyn dolnych zalicza się chromanie przestankowe – ból lub dyskomfort podczas chodzenia. Bardzo ważną cechą chromania kończyn dolnych jest wywołujący je w miarę stały i określony wysiłek fizyczny, a zaprzestanie chodzenia i odpoczynek powodują ustąpienie bólu. Te bardzo ważne cechy pozwalają z dość dużym prawdopodobieństwem postawić prawidłową diagnozę. Następnym klinicznym etapem rozwoju zmian miażdżycowych w tętnicach kończyn dolnych jest ich krytyczne niedokrwienie, charakteryzujące się obecnością owrzodzeń lub zmian martwiczych, często współistniejących z bardzo silnym bólem spoczynkowym. W tym przypadku ryzyko utraty kończyny z powodu zmian niedokrwiennych jest już bardzo wysokie.