Praktyka lekarska

Koń trojański i inne fortele w hematologii

Opracowała: Ewa Biernacka

Wykorzystanie badań genetycznych przyniosło rewolucję w klasyfikacji nowotworów krwi. Postęp w leczeniu sprawił, że choroby te coraz częściej stają się przewlekłe. Prowadzonych jest wiele badań klinicznych, w których sprawdza się przydatność kojarzenia leków: nowych postaci cytostatyków i leków celowanych. Efekty przynosi stosowanie koniugatów przeciwciał z lekiem przeciwnowotworowym (np. brentuksymab vedotin w chłoniakach), przeciwciał o podwójnej swoistości (np. blinatumomab w ostrej białaczce limfoblastycznej) oraz terapia CAR-T. To są tylko przykłady. Podobne leki stosujemy (lub mamy nadzieję stosować, bo są jeszcze nierefundowane) w wielu innych nowotworach

Nowotworom krwi nie da się zapobiegać, ale triada diagnostyczna: morfologia, OB i badanie ogólne moczu pozwala wykryć najczęściej występujące nowotwory krwi: przewlekłą białaczkę limfocytową (CLL − chronic lymphocytic leukemia), którą charakteryzują proliferacja i akumulacja małych limfocytów B, oraz szpiczaka plazmocytowego, rozwijającego się wskutek nieprawidłowości w procesie przemian limfocytów B do komórki plazmatycznej, ale także rzadziej występujące ostre białaczki. Te i inne choroby krwi w razie wykrycia często wymagają skomplikowanej diagnostyki.

Klasyfikacja

Obecnie rozpoznawanych jest nawet kilkadziesiąt odmian np. ostrej białaczki szpikowej (AML − acute myeloid leucemia), dawniej uznawanej za jednorodną chorobę. To wiąże się z poszukiwaniem terapii celowanych, wykorzystujących różnice molekularne pomiędzy tymi białaczkami.

Diagnostyka

Coraz częściej diagnostyka nowotworów krwi bazuje na wynikach badań cytogenetycznych i molekularnych, w tym na sekwencjonowaniu DNA lub RNA i wykrywaniu zmian na poziomie pojedynczych nukleotydów. Proces identyfikacji zaburzeń kolejności nukleotydów tworzących cząsteczkę DNA, dotychczas badany sekwencjonowaniem metodą Sangera, w 2005 r. zastąpiono sekwencjonowaniem następnej generacji (NGS − next-generation sequencing), technologią tańszą i znacznie bardziej wydajną od poprzedniej. Nie tylko pozwala ona sekwencjonować DNA w pojedynczych komórkach, ale też – u tego samego chorego – w konkurujących ze sobą klonach komórkowych różniących się mutacjami.

Nowa wiedza – np. na temat molekularnej patogenezy AML – doprowadziła do aktualizacji klasyfikacji tej choroby, postępu technologicznego w diagnostyce genomicznej i zwiększenia czułości oceny mierzalnej choroby resztkowej (MRD – measurable residua...

Poza przewlekłą białaczką szpikową (CML − chronic myeloid leukemia), którą charakteryzuje jedno zaburzenie, tj. obecność chromosomu Philadelphia (Ph), swoista zmiana cytogenetyczna wynikająca z wzajemnej translokacji pomiędzy chromosomami 9 i 22, ...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wszechstronny postęp w leczeniu

W chemioterapii pojawiły się nowe formy cytostatyków. Skojarzenie daunorubicyny z cytarabiną (CPX-351) (umieszczonych w jednej kapsule liposomowej), w Polsce refundowane, poprawiło skuteczność leczenia AML u osób [...]

Immunoterapia

Immunoterapia staje się coraz bardziej skuteczna w różnych nowotworach krwi. Poszczególne jej rodzaje są w Polsce refundowane. Erę tego rodzaju terapii zapoczątkowały przeciwciała [...]

Przeciwciała o podwójnej swoistości

Przeciwciała o podwójnej swoistości są produktem zaawansowanej inżynierii molekularnej. Sztucznie wytworzone cząsteczki o budowie opartej na strukturze przeciwciał zawierają części wiążące dwa różne [...]

Technologia CAR-T

Technologia CAR-T, tak jak przeszczepianie komórek krwiotwórczych, jest terapią komórkową. Wykorzystuje się w niej własne limfocyty chorego (sądzę, że w przyszłości będą wykorzystywane [...]

Dzięki postępowi jest więcej chorób przewlekłych i jeszcze bardziej przewlekłych

Obecnie wiele terapii wydłuża życie chorym z różnymi nowotworami krwi, bez ich wyleczenia. Choroby ostre i przewlekłe przekształcają się więc w choroby przewlekłe i jeszcze [...]

Czy lekarze rodzinni mogą odciążyć hematologów?

Moje doświadczenie jest takie, że obecnie lekarze rodzinni dobrze wykonują pracę, wcześnie wykrywając nowotwory krwi i nierzadko są nawet bardziej wyczuleni niż [...]

Do góry