Artykuł jest częścią rozdziału „Niedomykalność mitralna” z książki „Wady serca” (redakcja naukowa: Tomasz Hryniewiecki, Zbigniew Gąsior, Witold Rużyłło), Medical Tribune Polska Sp. z o.o., Warszawa 2013 r.

Niedomykalność mitralna (IM – insufficientia mitralis) jest drugą po stenozie aortalnej przyczyną wad zastawkowych. Z biegiem lat zmieniła się etiologia tej wady serca, zmodyfikowano także sposoby jej leczenia zabiegowego. Zainteresowanie nią wynika z dużej częstości występowania mimo redukcji zachorowań na gorączkę reumatyczną (kiedyś główną przyczynę jej powstawania). Nie ustaje dyskusja nad właściwym momentem kwalifikacji do operacji, zwłaszcza chorych bezobjawowych. Mimo rozwoju echokardiografii nadal nie ma jednoznacznej odpowiedzi, który pomiar fali zwrotnej oddaje stan rzeczywisty, zwłaszcza gdy fal jest kilka bądź przebiegają skośnie.

W celu wyjaśnienia, dlaczego choroby degeneracyjne (w tym choroba dziedziczna, jaką jest wypadanie płatka zastawki dwudzielnej) stanowią przyczynę niedomykalności mitralnej, konieczne są dalsze badania.

Definicja i etiologia

Za niedomykalność mitralną uważa się wsteczny przepływ krwi w czasie skurczu z lewej komory do lewego przedsionka z powodu nieszczelności zastawki mitralnej. Podstawowe znaczenie ma objętość cofającej się krwi i czas trwania jej przepływu. Śladowe i małe fale zwrotne nie mają znaczenia klinicznego, a w badaniach echokardiograficznych stwierdzane są aż u 10-30% osób. Narastające, rozłożone w czasie niedomykalności mitralne długo nie dają objawów, gdyż uruchamiane są mechanizmy kompensacyjne. Najgroźniejszy przebieg ma ostra niedomykalność mitralna, która obciąża nieprzygotowane jamy lewego serca.

Do niedomykalności dochodzi w wyniku uszkodzenia aparatu mitralnego, które może dotyczyć wszystkich jego elementów (płatków zastawki, pierścienia mitralnego, strun ścięgnistych czy mięśni brodawkowatych) i być spowodowane przez zmiany degeneracyjne, zakażenie, uraz, guz serca, toczeń rumieniowaty układowy czy niedokrwienie. Uszkodzona funkcja czynna i bierna aparatu mitralnego uniemożliwia zachowanie szczelności zastawki w czasie skurczu.

Według jednego z podziałów możemy mówić o pierwotnym uszkodzeniu zastawki (zwyrodnieniowe, poreumatyczne, starcze wapniejące, pozapalne, w przebiegu chorób układowych, polekowe) lub o uszkodzeniu pozostałych struktur (niedokrwienne, czynnościowe). Wymieniają je tabele 1 i 2.

Zagadnienia związane z niedokrwienną niedomykalnością mitralną zostały omówione w odrębnym rozdziale.