Zalety suplementacji żelazem hemowym u kobiet.

1. Unikalność hemowej formy żelaza

Według badań, żelazo hemowe obecne w mięsie, wątrobie, podrobach, stanowi 2/3 magazynu żelaza w organizmie człowieka. Jednocześnie jego udział w przeciętnej diecie to 1/3 wszystkich produktów zawierających żelazo. Ta dysproporcja wynika z kilkakrotnie lepszej przyswajalności (30%) w porównaniu do żelaza niehemowego (produkty roślinne, suplementy diety), szczególnie w zasadowym środowisku światła jelita^1,2@@@. Żelazo hemowe pochodzenia zwierzęcego jest wchłaniane przez enterocyty w postaci niezmienionej, a proces ten nie zależy od spożywanej diety². Biodostępność żelaza hemowego u nastolatek stosujących koncentrat hemoglobiny wieprzowej była o 23,7% wyższa w porównaniu do odnotowanej w grupie młodych kobiet suplementowanych żelazem w postaci siarczanu³.

2. Na absorpcję żelaza niehemowego ma wpływ wiele czynników
Na efektywność absorpcji żelaza niehemowego silnie wpływają inne składniki diety oraz jego rozpuszczalność w kwaśnym środowisku żołądka. Niektóre związki obecne w diecie takie jak taniny, fityniany, wapń, cynk, magnez, mogą chelatować żelazo niehemowe, co czyni je niedostępnym dla organizmu. W przypadku żelaza hemowego czynniki chelatujące (wiążące jony żelaza) nie redukują jego biodostępności, a sama zawartość białka w pożywieniu zwiększa jego rozpuszczalność^1@@@. W wodnych roztworach lub w pH powyżej 7.0 żelazo niehemowe szybko utlenia się do związków żelaza trójwartościowego, które nie mogą być bezpośrednio absorbowane, natomiast żelazo hemowe jest nadal dobrze wchłanianie^1@@@. Sam pokarm może obniżać wchłanianie Fe³⁺ nawet o 40%. Z tego powodu żelazo niehemowe powinno być przyjmowane pomiędzy posiłkami, aby zapewnić maksymalne jego wykorzystanie.² Grupą szczególnie narażoną na niezadawalające wchłanianie żelaza są osoby z niedokwasotą żołądka. W tym przypadku zalecane jest uzupełnianie suplementu żelaza dodatkiem kwasu askorbinowego. Odpowiednie stężenie kwasu solnego szczególnie w przypadku form żelaza trudno rozpuszczalnych w wodzie zapobiega powstawaniu trudno wchłanianych kompleksów żelaza².

Nie należy łączyć preparatów żelaza niehemowego z:

  • Antybiotykiem (tetracykliny, chinolony, chloramfenikol) - absorpcja leku może być obniżona. Żelazo należy przyjąć przynajmniej 2 godziny przed lub po antybiotyku
  •  Bisfosfonianami – grupą leków hamującą resorpcję kości.
  •  Aminami katecholowymi (Lewodopa), przyjmowanymi np. w chorobie Parkinsona
  •  Lekami używanymi w leczeniu schorzeń tarczycy, nadciśnienia, chorób autoimmunologicznych, zatruć metalami ciężkimi (penicillaminy)
  •  Akacją (napar) -wraz z pewnymi formami żelaza tworzy nierozpuszczalny żel
  •  Beta-karotenem, jeśli dodatkowo suplementowany
  •  Soją
  •  Polifenolami, taninami obecnymi w kawie i herbacie
  •  Magnezem, cynkiem – konkurencja o transporter na błonie komórkowej
  •  Pożywieniem - może zmniejszać przyswajanie preparatów żelaza o 40-50%. Aby osiągnąć maksymalne przyswajanie żelaza należy je przyjmować między posiłkami.

Powyższe ograniczenia nie mają zastosowania w przypadku żelaza hemowego

Wspomaganie przyswajania żelaza:

•  Witamina B₁₂, kwas foliowy, witamina C

3. Bardzo dobra tolerancja żelaza hemowego

W związku z tym, że forma hemowa żelaza ma bardzo niski potencjał do wywoływania podrażnień układu pokarmowego³, jest dobrze tolerowana przez szczególnie wrażliwe grupy pacjentów - kobiety w ciąży. W przypadku żelaza niehemowego obecnego w suplementach diety, lokalne reakcje zainicjowane i katalizowane przez jony żelaza w jelicie, których produktami są wolne rodniki mogą prowokować wymioty, niestrawność, biegunkę, zgagę u 20% pacjentów⁴. Sole żelaza, szczególnie przyjmowane w formie płynnej wiążą się ze szkliwem tworząc charakterystyczne, trudno usuwalne brązowe i czarne przebarwienia na zębach. Żelazo hemowe w związku z tym, że jest wbudowane w pierścień porfirynowy, ulegający rozpadowi enzymatycznemu dopiero po przeniesieniu do wnętrza komórki⁵, nie jest reaktywne na etapie spożywania. W randomizowanym, kontrolowanym placebo, podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym oceniano częstość działań niepożądanych po trzymiesięcznej terapii 18 mg żelaza hemowego (Biofer/Hemofer) lub 60 mg żelaza niehemowego (Erco-Fer)⁶.

U pacjentów leczonych żelazem hemowym odsetek badanych zgłaszających działania niepożądane był o 60% niższy w porównaniu do grupy stosujących samo żelazo niehemowe. Wśród pacjentów leczonych żelazem niehemowym co czwarty badany skarżył się na nudności, zaparcia, dyskomfort w jamie brzusznej lub biegunkę. Dolegliwości te były dwukrotnie rzadziej obserwowane po podaniu Bioferu (Fe 18 mg), przy wartościach hemoglobiny i ferrytyny porównywalnych do odnotowanych w grupie stosującej żelazo niehemowe w dawce 60 mg⁶.

4. Korzystne połączenie obu form żelaza (hemowego z niehemowym)
Żelazo hemowe i niehemowe mają inne mechanizmy wchłaniania do komórek jelita cienkiego. Żelazo w formie niehemowej jest transportowane ze światła jelita do wnętrza enterocytu poprzez znajdujący się na rąbku szczoteczkowym przenośnik jonów dwuwartościowych (DMT-1)^1@@@. W przypadku formy żelaza Fe³⁺ następuje jego enzymatyczna redukcja przed wniknięciem do komórki. Mechanizm wchłaniania formy hemowej jest mniej rozpoznany, przypuszcza się, że takie żelazo wnika do komórki na zasadzie endocytozy mediowanej receptorem obecnym na błonie komórkowej lub jest przenoszone przez transportery hemu tj. PCFT/HCP1¹. Na podstawie dostępnych badań ustalono, że po wniknięciu do komórek pierścień porfirynowy żelaza hemowego jest rozdzielany przez enzym oksygenazę hemową i Fe²⁺ zostaje uwolnione do wnętrza komórki¹. Podaż obu form żelaza jednocześnie zwiększa biodostępność tego pierwiastka dla organizmu.

5. Potwierdzona w badaniach klinicznych skuteczność suplementacji żelazem u kobiet w ciąży oraz kobiet w wieku rozrodczym.
Suplementacja niską dawką żelaza hemowego (27 mg) od II trymestru ciąży utrzymuje pożądane stężenie Hgb pod koniec ciąży. U ciężarnych przyjmujących żelazo hemowe koncentracja ferrytyny była zbliżona do wartości odnotowanych w I trymestrze ciąży, podczas gdy w grupie przyjmującej żelazo niehemowe lub placebo była niższa od stwierdzonej na początku ciąży⁷. Przez 6 miesięcy badano skuteczność trzech niskodawkowych preparatów żelaza przyjmowanych przez kobiety z niedoborami żelaza. Preparat z obiema formami żelaza (Biofer; 18 mg) skutkował najwyższymi wzrostami ferrytyny osoczowej w porównaniu do grup przyjmujących żelazo niehemowe z kwasem askorbinowym oraz ekstrakt z drożdży z kwasem askorbinowym⁸.

Artykuł sponsorowany przez:
Cederroth Polska S.A.
ul. Polna 21
05-250 Radzymin