Badania potwierdziły, że roczne leczenie bisfosfonianami i ranelinianem strontu zmniejsza ryzyko złamań. Ma to szczególne znaczenie dla chorych ze złamaniem kręgu, u których ryzyko wystąpienia kolejnego złamania w ciągu roku wynosi 20%, co pokazuje jak ważne jest rozpoczęcie leczenia bezzwłocznie po wystąpieniu złamania.⁷

Bisfosfoniany

Bisfosfoniany są syntetycznymi odpowiednikami naturalnego pirofosforanu, hamującymi resorpcję kości. Doustne bisfosfoniany zwykle są dobrze tolerowane. Aminobisfosfoniany (alendronian, rizedronian i ibandronian) mogą wywoływać działania niepożądane ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, zwłaszcza gdy chory nie przestrzega zasad dawkowania. Dlatego tak ważne jest właściwe przyjmowanie bisfosfonianów. Należy je przyjmować rano, popijając całą szklanką wody, następnie przez 30-60 minut pozostać w pozycji wyprostowanej – stojącej lub siedzącej, nie spożywając żadnych pokarmów, napojów oraz leków.

Ibandronian, ostatni z zarejestrowanych bisfosfonianów, dostępny jest w postaci doustnej i dożylnej. Dożylny, 15-30-sekundowy wlew ibandronianu podawany jest co 3 miesiące. Wlew, zwłaszcza pierwszy, może wywołać reakcję ostrej fazy z utrzymującymi się przez 24 do 48 h objawami grypopodobnymi. Nie potwierdzono bezpośrednio, że ibandronian dożylny czy też przyjmowany w dawce 150 mg/miesiąc skutecznie zapobiega złamaniom, wskazywałyby na to jednak zmiany gęstości mineralnej kości w badaniach porównujących różne postaci farmaceutyczne tego leku (tzw. badania pomostowe).⁸

Ranelinian strontu

Tabela 3. Skuteczność leków stosowanych w leczeniu osteoporozy w zapobieganiu złamaniom

Ranelinian strontu tworzą dwa atomy stabilnego, nieradioaktywnego izotopu strontu i cząsteczka nośnika – kwasu ranelowego. Mechanizm działania wciąż nie został dokładnie poznany, niektóre badania wskazują jednak, że związek ten hamuje resorpcję i równocześnie pobudza tworzenie kości. Leczenie ranelinianem strontu istotnie zwiększa BMD kręgosłupa i bliższej nasady kości udowej, chociaż w związku z wbudowywaniem strontu do tkanki kostnej ocena uzyskanego przyrostu BMD obarczona jest błędem.

Ranelinian strontu przyjmowany w pojedynczej dawce dobowej jest zasadniczo dobrze tolerowany. W grupie leczonych chorych nieco częściej występują biegunki, nudności i bóle głowy. Ranelinian strontu zwiększa również w niewielkim stopniu ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (OR [iloraz szans] =1,42; 95% CI [przedział ufności] =1,02-1,98).

Raloksyfen

Raloksyfen, należący do wybiórczych modulatorów receptora estrogenowego, działa na kości podobnie jak estrogeny (antyresorpcyjnie), ale pozbawiony jest ich niekorzystnego wpływu na gruczoł sutkowy i błonę śluzową macicy. Przyjmowany jest doustnie, raz dziennie. Do jego działań niepożądanych należą obrzęk i kurcze kończyn dolnych oraz uderzenia gorąca. Ponadto raloksyfen dwu-, trzykrotnie zwiększa ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, zmniejsza natomiast istotnie ryzyko raka sutka.

Parathormon i jego fragmenty/analogi

Rekombinowany aktywny fragment (sekwencja 34 aminokwasów) ludzkiego parathormonu – teryparatyd, oraz rekombinowany ludzki parathormon (sekwencja 84 aminokwasów) podawane są podskórnie, odpowiednio w dawkach 20 mg/24h i 100 mg/24h. Wykazują działanie anaboliczne, pobudzając tworzenie nowej tkanki kostnej i znacznie zwiększając gęstość mineralną kości w obrębie kręgosłupa. Działania niepożądane parathormonu i jego fragmentów to nudności, bóle i zawroty głowy; przejściowo może również wystąpić hiperkalcemia i hiperkalciuria.

Hormonalna terapia zastępcza

U starszych kobiet po menopauzie ryzyko związane z hormonalną terapią zastępczą (HTZ) na ogół przeważa nad korzyściami, stąd też uznawana jest ona za metodę leczenia drugiego rzutu. Stanowi natomiast odpowiednią alternatywę terapeutyczną dla młodszych kobiet po menopauzie obciążonych dużym ryzykiem złamań, a zwłaszcza dla tych, u których występują objawy naczynioruchowe.

Wapń i witamina D

Wyniki dotychczasowych badań nie przemawiają za zastosowaniem monoterapii wapniem i witaminą D w profilaktyce złamań osteoporotycznych, wyjątkiem jest grupa starszych pensjonariuszy instytucji opiekuńczych. Suplementy wapnia i witaminy D należy jednak przepisywać wraz z innymi lekami przeciwko osteoporozie, ponieważ badania wykazały, że stosowane rutynowo zapobiegają one złamaniom.

Okres leczenia

Nie wiadomo dokładnie, jak długo powinno trwać leczenie. Niepokój budzi możliwość zwiększenia łamliwości kości wskutek nagromadzenia mikrouszkodzeń i zahamowania procesów naprawczych tkanki kostnej spowodowanych długotrwałym stosowaniem silnie działających leków antyresorpcyjnych. Z drugiej strony trzeba jednak pamiętać, że szybszy obrót kostny i ubytek masy kostnej po przerwaniu leczenia również może zwiększyć ryzyko złamań. Zgodnie z aktualnym stanowiskiem leczenie należy kontynuować przynajmniej przez 5 lat. Dłuższe leczenie wskazane jest u chorych z grupy dużego ryzyka (określonego na podstawie pomiaru gęstości mineralnej kości lub wystąpienia złamania podczas terapii).

Systematyczność i wytrwałość w przyjmowaniu leków

Problemem jest niewłaściwe i zbyt krótkie przyjmowanie leków przeciwosteoporotycznych; ok. 50% chorych nie przyjmuje leków systematycznie lub przerywa leczenie w ciągu roku.⁹ Dlatego ważną rolę odgrywa edukacja pacjentów, a przestrzeganie zaleceń dotyczących przyjmowania leków poprawia fachowy nadzór w początkowej fazie leczenia. Dotychczas nie ustalono, czy systematyczne pomiary biochemicznych wskaźników obrotu kostnego lub gęstości mineralnej kości pozwalają uzyskać dodatkowe korzyści.