Komentarz

prof. dr hab. med. Piotr Kuna

dr med. Izabela Kupryś-Lipińska

Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest jedną z najczęstszych chorób układu oddechowego. Według szacunków WHO na POChP choruje już ponad 210 mln ludzi na świecie, w tym 80 mln ma jej postać umiarkowaną lub ciężką. Choroba ta jest przewlekła, nieuleczalna i postępująca, w swej skrajnej postaci prowadzi do niewydolności oddechowej, niewydolności krążenia i zgonu. Co roku z jej powodu umiera 3 mln chorych. POChP jest czwartą przyczyną zgonów na świecie, a według szacunków przed 2030 r. będzie już trzecią. Wskaźniki umieralności dynamicznie rosną, ponieważ na świecie wciąż panuje moda na palenie tytoniu, a populacja się starzeje. Choroba nie tylko powoduje problemy zdrowotne, lecz także wpływa na jakość życia pacjentów, pełnione przez nich funkcje społeczne, a ponadto wiąże się ze znacznym obciążeniem finansowym dla chorych i ich rodzin oraz systemów zdrowotnych i budżetów państw. W związku z tym POChP uważa się obecnie za jeden z najważniejszych problemów zdrowia publicznego współczesnych społeczeństw. Nic więc dziwnego, że z jednej strony budzi ona strach u chorych i ich rodzin, z drugiej zaś zainteresowanie ludzi nauki, którzy pracują nad powstrzymaniem jej postępu. Stosowane powszechnie leki służą łagodzeniu objawów choroby. Jedynie aktywna walka z nałogiem palenia wpływa na jej przebieg. W tym świetle prezentowane powyżej wyniki badania UPLIFT dają nadzieję i skuteczne narzędzie do walki z tą ciężką chorobą.

Komentowana publikacja wyników badania UPLIFT jest drugą z kolei dotyczącą tego badania. Tym razem autorzy skoncentrowali się na ocenie grupy chorych z postacią umiarkowaną POChP, by odpowiedzieć na pytanie, czy wczesna interwencja farmakologiczna może zahamować progresję choroby. Badanie UPLIFT było największym i najdłużej prowadzonym badaniem wśród chorych na POChP na świecie. Obejmowało też najliczniejszą jak dotąd grupę pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc w jej stopniu umiarkowanym. Wyniki badania jednoznacznie pokazują, że wczesne rozpoznanie choroby i włączenie do leczenia tiotropium modyfikuje postęp choroby, a nawet może ją powstrzymać. Dodanie tiotropium do wcześniej stosowanego przez chorych leczenia istotnie zmniejszało tempo spadku wartości FEV₁ mierzonego po podaniu leków rozkurczających oskrzela i wydłużało czas do pierwszego zaostrzenia.

Z punktu widzenia pacjenta ważne są nie tylko poprawa parametrów czynnościowych płuc i redukcja częstości zaostrzeń, ale również poprawa jakości życia, powikłania choroby i jej leczenie oraz ryzyko zgonu. Dlatego też zwraca uwagę znaczna redukcja zdarzeń sercowo-naczyniowych i niewydolności oddechowej w grupie stosującej tiotropium. Powikłania te stanowią jedną z głównych przyczyn zgonów w tej grupie chorych. U pacjentów otrzymujących w badaniu tiotropium stwierdzono mniejsze ryzyko zgonu z przyczyn ogólnych. Nie wykazano też wzrostu ryzyka zapalenie płuc, które wiąże się ze stosowaniem wziewnych glikokortykosteroidów. To pokazuje, że tiotropium jest skutecznym i bezpiecznym lekiem dla chorych na POChP. Dane o zdarzeniach niepożądanych i ryzyku zgonu możemy odnaleźć w publikacji z września ub.r. w „The New England Journal of Medicine”. Mimo ceny leku terapia tiotropium może istotnie obniżyć koszty bezpośrednie i pośrednie opieki nad pacjentem z POChP, w szczególności koszty hospitalizacji oraz leczenia powikłań choroby.

Musimy mieć jednak świadomość, że nawet najskuteczniejsze leki nie będą działać, jeśli chory nie zgłosi się do lekarza lub nie będzie stosował się do zaleceń. Podobnie jak w innych krajach dużym problemem w Polsce jest niewłaściwe rozpoznanie tej choroby. Pacjenci w II stadium POChP, czyli z FEV₁ <80% wartości należnej, rzadko sami zgłaszają się do lekarza. Dlatego rozpoznanie choroby i w konsekwencji terapia zwykle następują już w bardziej zaawansowanych stadiach, które charakteryzują się zmianami degeneracyjnymi w płucach znacznego stopnia oraz nasilonymi objawami ogólnoustrojowymi. W badaniach epidemiologicznych przeprowadzonych w województwie łódzkim przez dr Annę Elgalal i zespół naszej kliniki wykazaliśmy, że właściwego rozpoznania nie ma 36% mieszkańców centrum miasta, gdzie dostęp do opieki medycznej jest stosunkowo łatwy, i aż 85% mieszkańców wsi.

Wyniki badania UPLIFT wyraźnie pokazują, że należy zweryfikować obecnie obowiązujące standardy leczenia POChP, a leczenie tiotropium winno być zalecane już od II stopnia choroby jako leczenie z wyboru. Obecnie w Polsce jest dostępny preparat tiotropium w inhalatorze proszkowym Handihaler. W przypadku chorych z ciężką i bardzo ciężką postacią choroby (FEV₁ <50% wartości należnej) znajduje się on na liście ze zmniejszoną odpłatnością (dla przewlekle chorych). Chorzy z postacią umiarkowaną tego przywileju nie mają, choć jak pokazuje powyższe badanie, odnoszą znaczną korzyść ze stosowania tiotropium. Dzięki stosowaniu tego leku zmniejsza się u nich ryzyko hospitalizacji i rozwoju powikłań choroby, a także ryzyko związane z progresją choroby do postaci ciężkiej i bardzo ciężkiej. W związku z tym koszty opieki medycznej nad takimi pacjentami są niższe, a sami pacjenci są zdolni do pracy i powiększania dochodu narodowego.

Należy jednak podkreślić, że sama farmakoterapia, nawet najskuteczniejszymi lekami, nie jest alternatywą dla rzucenia przez chorego palenia, a lekarz nie może ograniczyć się do wypisywania recept. Farmakoterapia jest optymalizacją opieki medycznej nad pacjentem chorującym na POCHP, której nieodłącznymi elementami są edukacja, profilaktyka i rehabilitacja. Ważne jest też budowanie świadomości społecznej dotyczącej problemów choroby oraz zaangażowanie do walki z nią samych pacjentów i ich rodziny.