ŚWIĄTECZNA DARMOWA DOSTAWA od 20 grudnia do 8 stycznia! Zamówienia złożone w tym okresie wyślemy od 2 stycznia 2025. Sprawdź >
Leczenie eksperymentalne
Inne leki, takie jak teikoplanina, kwas fusydowy, ryfampicyna, ryfaksymina czy nitazoksanid, są aktywne wobec C. difficile, nie wykazano jednak ich przewagi nad metronidazolem czy wankomycyną. Stosowanie probiotyków w leczeniu pierwotnej choroby nie jest skuteczne, ale terapia za ich pomocą może mieć znaczenie w przypadku nawrotów.14 W ciężkich przypadkach choroby wywołanej przez C. difficile stosuje się dożylne wlewy z immunoglobulin, ale ich skuteczność nie została udowodniona.15 Cholestyramina ma prawdopodobnie zdolność wiązania toksyn bakteryjnych, nie przeprowadzono jednak wiarygodnych badań potwierdzających tę tezę, a poza tym lek ten może zmniejszać wewnątrzjelitowe stężenie wankomycyny.16 Początkowo obiecujące badania nad nową żywicą wiążącą toksynę C. difficile o nazwie tolevamer zostały ostatnio przerwane. Obecnie trwają badania nad szczepionką przeciwko C. difficile. Wyniki analizy małej grupy przypadków wskazały na skuteczność bakterioterapii, która polega na przeniesieniu flory jelitowej dawcy do jelita biorcy, jednak nie jest ona powszechnie stosowana.17
Prewencja i monitorowanie
Prewencja pierwotna
Prewencja pierwotna choroby wywołanej przez C. difficile polega na unikaniu nieuzasadnionego stosowania leków przeciwbakteryjnych oraz ograniczaniu użycia preparatów przeciwbakteryjnych o najwyższym ryzyku rozwoju tej choroby. Oba cele można osiągnąć, wdrażając przejrzyste wytyczne postępowania szpitalnego i antybiotykoterapii.18 Zastosowanie probiotyków u hospitalizowanych pacjentów leczonych antybiotykami wiązało się z redukcją częstości występowania biegunki poantybiotykowej oraz CDAD.19
Prewencja wtórna
Celem prewencji wtórnej jest zahamowanie rozprzestrzeniania się bakterii C. difficile oraz jej spór z osoby zakażonej na innych hospitalizowanych pacjentów. Aby go osiągnąć, należy wprowadzić ścisłą izolację pacjentów, stosowanie przez personel medycznych środków ochrony osobistej, przestrzegać zasad prawidłowego mycia rąk oraz odkażania otoczenia. Środki dezynfekujące zawierające alkohol (żel alkoholowy) nie niszczą spór C. difiicile, zatem osobom opiekującym się pacjentami z CDAD zaleca się mycie rąk wodą i mydłem. Kluczową rolę odgrywa odkażanie otoczenia, gdyż spory bakterii mają zdolność przetrwania przez kilka miesięcy. W zwalczaniu spór C. difiicile wykazano skuteczność roztworu podchlorynu sodu w stężeniu >5000 ppm (parts per milion).
W ostatnich latach w Wielkiej Brytanii stwierdzono klika znaczących epidemii zakażeń bakterią C. difficile w szpitalach, wskutek czego w 2005 r. wprowadzono obowiązek zgłaszania wszystkich przypadków zakażeń szpitalnych. Wiele szpitali zdołało zapanować nad wybuchami infekcji, stosując kompleksowe działania oparte na racjonalnej antybiotykoterapii, zaawansowanych metodach kontroli zakażeń i odkażaniu otoczenia.20
Komentarz
prof. dr hab. med. Witold Bartnik, Klinika Gastroenterologii i Hepatologii CMKP, Centrum Onkologii, Warszawa
prof. dr hab. med. Witold Bartnik
Zakażenie Clostridium difficile jest częstą przyczyną biegunki i zapalenia jelit u dorosłych. Do zakażenia dochodzi na drodze kałowo-pokarmowej, a w grupach większego ryzyka są obłożnie chorzy przebywający w szpitalach lub domach opieki, osoby z upośledzoną odpornością oraz chorzy przyjmujący leki immunosupresyjne lub chemioterapeutyki. Infekcja rozwija się przede wszystkim u osób z zaburzoną bakteryjną florą jelitową w następstwie przyjmowania antybiotyków. Rozpoznanie zakażenia Clostridium difficile u chorych z biegunką opiera się na wykrywaniu toksyn A i B w stolcu. Badanie to nabiera szczególnego znaczenia u chorych ze zmniejszoną odpornością lub stosujących leki immunosupresyjne, u których w czasie badania sigmoidoskopowego można nie stwierdzić obecności charakterystycznych szarożółtych błon rzekomych.1
Wzrost częstości zakażeń szpitalnych można wiązać z pojawieniem się szczepu 027 (nazywanego też BI/NAP-1) o większej wirulencji. Wprawdzie wytwarza on ok. 20 razy więcej toksyn A i B, jednak choroba wywołana przez ten szczep nie przebiega ciężej niż w przypadku zakażeń innymi szczepami Clostridium difficile.2 Grupą szczególnie narażoną na skutki infekcji są chorzy z nieswoistymi zapaleniami jelit leczeni równocześnie antybiotykami i lekami immunosupresyjnymi (glikokortykosteroidy, tiopuryny, metotreksat, cyklosporyna, leki biologiczne skierowane przeciwko czynnikowi martwicy nowotworów α).3 W tej samej grupie chorych leki hamujące wydzielanie żołądkowe kwasu solnego (inhibitory pompy protonowej, antagoniści receptora histaminowego H2) zwiększają częstość nawrotów zakażeń Clostridium difficile.
Jak wspomniałem w komentarzu, który niedawno ukazał się w „Medycynie po Dyplomie”, najlepszymi sposobami zapobiegania zakażeniom Clostridium difficile są: unikanie niepotrzebnego stosowania antybiotyków oraz częste mycie rąk i używanie jednorazowych rękawiczek przez personel szpitalny i domów opieki zajmujący się osobami obłożnie chorymi.4
Piśmiennictwo:
1. Nomura K i wsp. Absence of pseudomembranes in Clostridium difficile-associated diarrhea in patients using immunosuppression agents. Scand J Gastroenterol 2009;44:74-78.
2. Cloud J, Noddin L, Pressman A i wsp. Clostridium difficile strain NAP-1 is not associated with severe disease in a nonepidemic setting. Clin Gastroenterol Hepatol 2009;7:868-873.
3. Ben-Horin S, Margalit M, Bossuyt P i wsp. Combination immunomodulator and antibiotic treatment in patients with inflammatory bowel disease and Clostridium difficile infection. Clin Gastroenterol Hepatol 2009;7:981-987.
4. Bartnik W. Komentarz do artykułu „Zakażenie Clostridium difficile – krytyczny przegląd”. Medycyna po Dyplomie 2009;6(18):79.