BEZPŁATNY kongres online VMS Interna 2024 już 21-23 maja! 6 sesji - Ponad 25 wykładów - Sesje Q&A | Zapisz się >
Nowe metody leczenia ciężkiej astmy z uwzględnieniem podłoża patofizjologicznego
Stephen T. Holgate
Astma jest chorobą, w przebiegu której – zarówno spontanicznie, jak i pod wpływem różnych czynników zewnętrznych – dochodzi do nadmiernego zwężenia dróg oddechowych. Częstość występowania astmy na całym świecie wzrasta. W Wielkiej Brytanii chorobą tą dotkniętych jest obecnie 5,1 mln osób. Corocznie z powodu astmy umiera tam 1500 osób, absencja w pracy sięga 20 mln dni roboczych, a na zwalczanie objawów choroby wydaje się 2,5 mld funtów. Chociaż dostępne są wytyczne dotyczące jej leczenia, to stosowane dziś metody nie pozwalają na uzyskanie pełnej kontroli objawów u ponad połowy chorych. Około 10% osób z astmą cierpi na jej ciężką postać, która nie poddaje się leczeniu, a jej objawy utrzymują się mimo zastosowania standardowej terapii. Leczenie tej grupy chorych pochłania około 50% kosztów związanych z astmą, co wyraźnie wskazuje na skalę potrzeb związanych z leczeniem ciężkiej postaci tej choroby. W Wielkiej Brytanii obserwuje się największą na świecie częstość zachorowań na astmę (zarówno u dorosłych, jak i u dzieci), dlatego tak ważne stają się nowe metody leczenia.
Badania prowadzone w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci wyraźnie potwierdziły, że u podłoża astmy leży zapalenie dróg oddechowych, w którym uczestniczą limfocyty Th (T helper) typu 2 (ryc. 11). Zapalenie charakteryzuje się aktywacją komórek tucznych, co prowadzi do wydzielania szeregu mediatorów zapalenia oraz wybiórczej rekrutacji eozynofilów i bazofilów z prekursorów CD34+ znajdujących się w szpiku kostnym oraz z komórek progenitorowych CD34+ znajdujących się w płucach.2 Do przestawienia się limfocytów B na produkcję immunoglobuliny (Ig) E dochodzi pod wpływem wydzielanych przez limfocyty Th2 cytokin: interleukiny (IL) 4 oraz IL-13, produkowanych przez komórki Th2 oraz przez komórki tuczne. Drugą istotną składową przewlekłej astmy jest zwiększenie liczby komórek mięśniowych dróg oddechowych oraz ich kurczliwości. Jest to powodem utrudnień w przepływie powietrza przez drogi oddechowe, ale również przyczynia się do nasilenia odpowiedzi zapalnej przez prozapalne mediatory, takie jak cytokiny oraz chemokiny (ryc. 2). Zwiększenie populacji komórek tucznych oraz limfocytów T pomiędzy pęczkami mięśni gładkich dróg oddechowych u osób z astmą może prowadzić do zmiany funkcji tych komórek, będącej wynikiem interakcji specyficznych mediatorów (uwalnianych przez komórki tuczne), takich jak szybko działające autakoidy – histamina i prostaglandyna D2 oraz leukotrieny cysteinowe LTC4, LTD4 oraz LTE4 (wcześniej określany jako SRS-A). Tak usytuowane komórki tuczne należą do podtypu komórek tkanki łącznej (oznacza to, że ich przeżycie zależy od czynnika wzrostowego komórek pnia [SCF – stem cell factor], a nie od cytokin uwalnianych przez limfocyty T). Uwalniają one szereg cytokin oraz chemokin, w tym klasyczne cytokiny Th2, takie jak: IL-3, IL-4, IL-5, IL-9, IL-13, oraz czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów i makrofagów (GM-CSF – granulocyte-macrophage colony-stimulating factor), kodowane przez klaster genów znajdujący się na chromosomie 5q31-34, wraz z chemokinami: białkiem chemotaktycznym monocytów (MCP)-3 (monocyte chemotactic protein), RANTES oraz eotaksynami. Eozynofile w tym oraz w innych rejonach ścian dróg oddechowych uwalniają ze swoich ziarnistości zasadowe białka – takie jak MBP (major basic protein), eozynofilowe białko kationowe (ECP – eosinophil cationic protein) oraz peroksydazę eozynofilów. Są one również ważnym źródłem uszkadzających tkanki aktywnych form tlenu, prostaglandyn oraz leukotrienów cysteinowych.