Nowe metody leczenia ciężkiej astmy z uwzględnieniem podłoża patofizjologicznego

Stephen T. Holgate

Division of Infection, Inflammation and Repair, School of Medicine, Southampton General Hospital, Southampton, Wielka Brytania

New treatments for severe asthma in relation to pathophysiology Horizons in Medicine 2007; 19:21-34

Tłum. LIDEX

Astma jest chorobą, w przebiegu której – zarówno spontanicznie, jak i pod wpływem różnych czynników zewnętrznych – dochodzi do nadmiernego zwężenia dróg oddechowych. Częstość występowania astmy na całym świecie wzrasta. W Wielkiej Brytanii chorobą tą dotkniętych jest obecnie 5,1 mln osób. Corocznie z powodu astmy umiera tam 1500 osób, absencja w pracy sięga 20 mln dni roboczych, a na zwalczanie objawów choroby wydaje się 2,5 mld funtów. Chociaż dostępne są wytyczne dotyczące jej leczenia, to stosowane dziś metody nie pozwalają na uzyskanie pełnej kontroli objawów u ponad połowy chorych. Około 10% osób z astmą cierpi na jej ciężką postać, która nie poddaje się leczeniu, a jej objawy utrzymują się mimo zastosowania standardowej terapii. Leczenie tej grupy chorych pochłania około 50% kosztów związanych z astmą, co wyraźnie wskazuje na skalę potrzeb związanych z leczeniem ciężkiej postaci tej choroby. W Wielkiej Brytanii obserwuje się największą na świecie częstość zachorowań na astmę (zarówno u dorosłych, jak i u dzieci), dlatego tak ważne stają się nowe metody leczenia.

Badania prowadzone w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci wyraźnie potwierdziły, że u podłoża astmy leży zapalenie dróg oddechowych, w którym uczestniczą limfocyty Th (T helper) typu 2 (ryc. 11). Zapalenie charakteryzuje się aktywacją komórek tucznych, co prowadzi do wydzielania szeregu mediatorów zapalenia oraz wybiórczej rekrutacji eozynofilów i bazofilów z prekursorów CD34+ znajdujących się w szpiku kostnym oraz z komórek progenitorowych CD34+ znajdujących się w płucach.2 Do przestawienia się limfocytów B na produkcję immunoglobuliny (Ig) E dochodzi pod wpływem wydzielanych przez limfocyty Th2 cytokin: interleukiny (IL) 4 oraz IL-13, produkowanych przez komórki Th2 oraz przez komórki tuczne. Drugą istotną składową przewlekłej astmy jest zwiększenie liczby komórek mięśniowych dróg oddechowych oraz ich kurczliwości. Jest to powodem utrudnień w przepływie powietrza przez drogi oddechowe, ale również przyczynia się do nasilenia odpowiedzi zapalnej przez prozapalne mediatory, takie jak cytokiny oraz chemokiny (ryc. 2). Zwiększenie populacji komórek tucznych oraz limfocytów T pomiędzy pęczkami mięśni gładkich dróg oddechowych u osób z astmą może prowadzić do zmiany funkcji tych komórek, będącej wynikiem interakcji specyficznych mediatorów (uwalnianych przez komórki tuczne), takich jak szybko działające autakoidy – histamina i prostaglandyna D2 oraz leukotrieny cysteinowe LTC4, LTD4 oraz LTE4 (wcześniej określany jako SRS-A). Tak usytuowane komórki tuczne należą do podtypu komórek tkanki łącznej (oznacza to, że ich przeżycie zależy od czynnika wzrostowego komórek pnia [SCF – stem cell factor], a nie od cytokin uwalnianych przez limfocyty T). Uwalniają one szereg cytokin oraz chemokin, w tym klasyczne cytokiny Th2, takie jak: IL-3, IL-4, IL-5, IL-9, IL-13, oraz czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów i makrofagów (GM-CSF – granulocyte-macrophage colony-stimulating factor), kodowane przez klaster genów znajdujący się na chromosomie 5q31-34, wraz z chemokinami: białkiem chemotaktycznym monocytów (MCP)-3 (monocyte chemotactic protein), RANTES oraz eotaksynami. Eozynofile w tym oraz w innych rejonach ścian dróg oddechowych uwalniają ze swoich ziarnistości zasadowe białka – takie jak MBP (major basic protein), eozynofilowe białko kationowe (ECP – eosinophil cationic protein) oraz peroksydazę eozynofilów. Są one również ważnym źródłem uszkadzających tkanki aktywnych form tlenu, prostaglandyn oraz leukotrienów cysteinowych.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Obecne metody leczenia astmy

Uznanie astmy za chorobę, w której nakładają się na siebie przewlekłe zapalenie dróg oddechowych oraz proces remodelingu stanowi uzasadnienie dla stosowania wziewnych [...]

Jakie jest znaczenie alergii w astmie?

Większość przypadków astmy, szczególnie postaci o początku we wczesnym dzieciństwie, jest związana z atopią, którą definiuje się jako wzmożoną zdolność do produkowania immunoglobulin [...]

Oddziaływanie nabłonka i wrodzonej odporności na patogezę astmy

Atopia może występować nawet u 40% populacji, ale tylko u 5-7% dochodzi do rozwoju przewlekłej astmy. Nasuwa się więc pytanie, jakie cechy chorych [...]

Leczenie ciężkiej astmy

Leczenie wziewnymi glikokortykosteroidami oraz krótko- i długodziałającymi agonistami receptorów β2 adrenergicznych jest bardzo korzystne dla większości pacjentów z astmą, jednak niedawno przeprowadzone badania [...]

Immunoglobulina E jako cel leczenia u pacjentów z ciężką przewlekłą astmą

W 1921 r. Prausnitz oraz Küstner zidentyfikowali po raz pierwszy reaginę – substancję krążącą w krwioobiegu, która mogła biernie przenosić reakcję alergiczną typu natychmiastowego [...]

Preparaty anty-TNF w leczeniu astmy

Obserwacja, że uszkodzenie nabłonka oraz zaburzenie czynności naprawczych prowadzą do zjawiska przewlekłego zranienia, które leży u podstaw ciężkiej, opornej na leczenie astmy, [...]

Wnioski

Coraz lepsze rozumienie komórkowych oraz molekularnych zjawisk leżących u podłoża przewlekłej astmy umożliwia wprowadzanie nowych metod leczenia. Jakkolwiek próby manipulowania kaskadą alergiczną [...]

Do góry