Kluczowe zagadnienia artykułu

Niedokrwistość u osób starszych jest niezależnym czynnikiem ryzyka zgonu i pogorszenia wydolności fizycznej, nawet gdy stężenie hemoglobiny jest na dolnej granicy normy.

Najczęstszymi typami niedokrwistości u osób starszych są niedokrwistość chorób przewlekłych i niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Stężenie ferrytyny poniżej 45 μg/l powinno stanowić wartość graniczną dla rozpoznania niedoboru żelaza u starszych ludzi, ale niedobór żelaza należy także brać pod uwagę przy stężeniu ferrytyny do 100 μg/l.

Pacjenci z niedokrwistością z niedoboru żelaza powinni być poddani badaniom endoskopowym przewodu pokarmowego (gastroskopia i kolonoskopia), aby wykluczyć przewlekłe krwawienie, niezależnie od wyniku badania kału na krew utajoną.
Chorobę trzewną należy brać pod uwagę u starszych pacjentów z niewyjaśnioną niedokrwistością spowodowaną niedoborem żelaza lub folianów.

Według definicji WHO niedokrwistość to stężenie hemoglobiny poniżej 12 g/dl u kobiet i 13 g/dl u mężczyzn.¹ Rozpowszechnienie niedokrwistości u osób starszych jest różne w różnych populacjach i wiąże się z niejednorodnym charakterem badanych grup. Wyniki zmieniają się zależnie od rasy, stanu zdrowia i miejsca zamieszkania badanych.

Niedokrwistość występuje częściej u pacjentów hospitalizowanych i mieszkańców domów opieki niż u pacjentów ambulatoryjnych. W dużym epidemiologicznym badaniu kohortowym rozpoznano ją u około 6-12% ludzi starszych nieprzebywających w zakładach opieki.²

Zwykle objawami niedokrwistości są duszność, kołatanie serca, uczucie zmęczenia i senność. U starszych ludzi wiąże się ona jednak również ze zwiększoną liczbą upadków, pogorszeniem funkcji poznawczych, osłabieniem siły mięśniowej i wydolności fizycznej oraz pogorszeniem jakości życia.^3,4

Obniżenie stężenia hemoglobiny nie jest fizjologiczną cechą procesu starzenia i ma znaczenie kliniczne. Nawet przy wartościach mieszczących się w dolnej granicy normy, wiąże się ono u osób starszych ze zwiększoną śmiertelnością, jako niezależny czynnik ryzyka.⁵

Przyczyny niedokrwistości u osób starszych

U większości starszych pacjentów przyczyna niedokrwistości jest możliwa do wykrycia. Starzenie, choć może przyczyniać się do obniżenia stężenia hemoglobiny, nie powinno być traktowane jako jego jedyny powód, nawet u pacjentów w bardzo zaawansowanym wieku.

U tego samego pacjenta mogą współistnieć różne typy niedokrwistości. U ludzi starszych najczęściej są to: niedokrwistość chorób przewlekłych oraz niedokrwistość z niedoboru żelaza (tab. 1).