Sympozjum: immunologia kliniczna
Dożylne preparaty immunoglobulin w praktyce klinicznej
T El-Shanawany, MRCP1
WAC Sewell, PhD, FRCP, MRCPath2
SA Misbah, FRCP, FRCPath3
Stephen Jolles, PhD, MRCP, MRCPath4
Dożylne immunoglobuliny to preparaty krwiopochodne przygotowywane z zasobu osocza uzyskanego z 1000-15 000 plazmaferez lub pobrań krwi. Preparaty zawierają >95% przeciwciał klasy IgG ze śladową ilością IgA i IgM. Stosuje się je w:
- leczeniu substytucyjnym; zwykle w celu uzupełnienia zbyt niskiego stężenia IgG w surowicy, preparat podaje się co 3 tygodnie w dawce 200-400 mg/kg m.c.
- w większych dawkach, 1-2 g/ kg m.c. raz w miesiącu – w celu modulacji czynności układu odpornościowego i w wielu chorobach autoimmunologicznych i zapalnych.
Mechanizm działania
Wciąż nieznany jest dokładny mechanizm działania dożylnych preparatów immunoglobulin. Opisano jednak wiele mechanizmów różnych w poszczególnych chorobach. Można je podzielić na 4 podstawowe grupy (ryc. 1)1 związane z:
- częścią przeciwciała, która wiąże antygen
- wiązaniem przeciwciała z receptorami dla fragmentu Fc
- wpływem na układ dopełniacza
- oddziaływaniem w podanym preparacie cząsteczek innych niż przeciwciała.
Celem leczenia dożylnymi preparatami immunoglobulin jest uzupełnienie niskiego stężenia przeciwciał IgG (leczenie substytucyjne) lub modulacja czynności układu odpornościowego (duże dawki preparatu)
Mechanizm działania dożylnych immunoglobulin różni się w zależności od leczonej choroby
Preparaty handlowe dożylnych immunoglobulin różnią się między sobą i nie można ich stosować zamiennie
Potwierdzono skuteczność dożylnych preparatów immunoglobulin w leczeniu wielu chorób, m.in. w niedoborach odporności humoralnej, neuropatii o podłożu immunologicznym, chorobie Kawasaki, idiopatycznej plamicy małopłytkowej oraz niektórych zapaleniach naczyń
Ze względu na światowy deficyt preparatów dożylnych immunoglobulin, wysokie koszty i czas leczenia, niezwykle istotny jest właściwy dobór pacjentów
Dożylne preparaty immunoglobulin w leczeniu substytucyjnym
W latach 70. i 80. immunoglobuliny domięśniowe zastąpiono preparatami dożylnymi. Powodem był ból związany z podaniem domięśniowym, poważne działania niepożądane i trudności z uzyskaniem właściwego stężenia IgG w surowicy. Wskazaniem do leczenia substytucyjnego są pierwotne niedobory odporności humoralnej, takie jak pospolity zmienny niedobór odporności, agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X i inne. Dożylne immunoglobuliny odgrywają ważna rolę w leczeniu wtórnych niedoborów odporności (np. w przewlekłej białaczce limfatycznej czy szpiczaku plazmocytowym), zwłaszcza u chorych z niesprawnymi mechanizmami odpowiedzi humoralnej (potwierdzonymi brakiem odpowiedzi immunologicznej po podaniu szczepionki Pneumovax II). Dawniej dożylne preparaty immunoglobulin podawano również wcześniakom i noworodkom z małą masą urodzeniową, u których często stwierdza się łagodną hipogammaglobulinemię. Duże metaanalizy nie potwierdziły jednak, by przynosiło to jakiekolwiek korzyści profilaktyczne2 albo terapeutyczne.3