W SKRÓCIE

Omdlenie jest częstym stanem klinicznym, a jego diagnostyka może być frustrująca, podobnie jak leczenie. Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad i badanie przedmiotowe. Nie wolno ich zbagatelizować. Usystematyzowane podejście diagnostyczne nie tylko ułatwia właściwe rozpoznanie w większości przypadków, jest również uzasadnione ekonomicznie. W artykule podkreślono znaczenie usystematyzowanego postępowania diagnostycznego w przypadku wyzwań, jakimi są omdlenia.

Omdlenie to krótkotrwała utrata przytomności i napięcia mięśniowego w następstwie przejściowego zmniejszenia przepływu mózgowego, często prowadząca do upadku.¹

Jest częstym stanem klinicznym, tylko w USA jest w ciągu roku przyczyną 1-6% hospitalizacji i 3% interwencji w izbie przyjęć.² Diagnostyka różnicowa omdleń to jeden z najbardziej zawiłych i frustrujących problemów współczesnej medycyny. Jednym z powodów jest liczba chorób, których objawem może być nawracająca utrata przytomności. Należą do nich zarówno względnie łagodne, jak i potencjalnie śmiertelne zaburzenia. Dlatego tak istotna jest przemyślana i staranna diagnostyka. O częstości omdleń świadczą dane z badania Framingham, w którym przynajmniej jeden epizod utraty przytomności odnotowano u 3% mężczyzn i 3,5% kobiet. Większość kobiet była w młodym wieku, mężczyźni natomiast byli starsi. U osób >75 r.ż. omdlenie jest częste: rocznie występuje u 6% osób.² Diagnostykę utrudnia bardzo często brak objawów klinicznych w czasie badania. Mimo że przyczyny omdlenia są najczęściej niegroźne, jak np. w omdleniu neurokardiogennym (odruchowym), to jednak podstawą postępowania lekarskiego jest identyfikacja zaburzeń zagrażających życiu, których jedynym objawem może być właśnie omdlenie. Dlatego zasadnicze znaczenie ma diagnostyka różnicowa.

Diagnostyka

Przed omówieniem diagnostyki omdleń należy zapoznać się z ich klasyfikacją. Ze względu na etiologię dzielimy je na trzy duże podgrupy: sercowo-naczyniowe, niezależne od przyczyn sercowo-naczyniowych i o nieznanym podłożu. Ocenia się, że choroby układu krążenia odpowiadają za blisko 30% omdleń prowadzących do hospitalizacji lub interwencji w izbie przyjęć.³ U 50% z tych chorych stwierdza się zaburzenia rytmu serca.⁴ Omdlenia są niekorzystnym objawem rokowniczym u pacjentów z organiczną chorobą serca: 5-letnie przeżycie wynosi 50%. W 1/3 przypadków omdleń niezależnych od przyczyn sercowo-naczyniowych utrata przytomności ma charakter odruchowy i wynika z hipotonii ortostatycznej lub zaburzeń neurologicznych.^4,5 U około połowy pacjentów przyczyna omdleń pozostaje niejasna – są to omdlenia o nieustalonej etiologii.