W SKRÓCIE

Prewencja, bezpieczny sposób zapobiegania wszystkim powikłaniom cukrzycy, jest być może jednym skutecznym postępowaniem w retinopatii cukrzycowej. Poszukiwanie możliwości działań zapobiegawczych ukierunkowuje badania, a co najważniejsze – inicjuje prace kliniczne nad terapią uzupełniającą. Dotychczasowe badania, nawet te najnowsze, nie skupiały się na prewencji. Przeszkody są rzeczywiste, ale jeśli prewencja staje się celem, muszą zostać opracowane, zbadane i wdrożone nowe strategie postępowania, w tym farmakoterapia uzupełniająca. Dokonujemy tu przeglądu i omówienia bieżących prac poświęconych retinopatii cukrzycowej z nadzieją na upowszechnienie zainteresowania i propagowanie działań, które mogą zapobiegać rozwojowi tego powikłania.

Prewencja a interwencja: zagadnienie „pamięci metabolicznej”

Rozwój retinopatii cukrzycowej ma ścisły związek z zaburzeniami metabolicznymi w cukrzycy, zasadne byłoby więc przypuszczenie, że progresja retinopatii w sposób prosty i bezpośredni zależeć będzie od ich nasilenia. To jednak nieprawda. Przywrócenie normoglikemii po przeszczepieniu trzustki nie powoduje zahamowania ani cofnięcia się umiarkowanej retinopatii obserwowanej u większości biorców,^1,2 chociaż w pewnym stopniu zatrzymuje jej postęp³ i prowadzi do ustąpienia, wprawdzie po wielu latach, niektórych cech histologicznych nefropatii cukrzycowej.⁴ Bardziej zaskakujące, że uzyskanie prawie normoglikemii u pacjentów z umiarkowaną retinopatią nieproliferacyjną wiąże się z nasileniem zmian do zagrażających utratą wzroku, choć na szczęście jest to zjawisko ostre i przejściowe.⁵ Z badania DCCT (Diabetic Control and Complications Trial), w którym porównywano „head to head” skuteczność prewencji i interwencji wynika, że intensywne leczenie o 76% zmniejsza ryzyko rozwoju retinopatii (prewencja pierwotna), słabiej natomiast, bo o 54% spowalnia jej progresję (interwencja wtórna),⁶ co by świadczyło o przewadze prewencji. Różnica między skutecznością prewencji i interwencji w badaniu DCCT może być w rzeczywistości mniejsza. Do ramienia interwencji włączano pacjentów z cukrzycą typu 1 trwającą od roku do lat i retinopatią nieproliferacyjną o nasileniu od bardzo łagodnego do umiarkowanego, ich profil kliniczny był więc w wielu przypadkach zbliżony do ramienia prewencji pierwotnej (cukrzyca trwająca od roku do 5 lat, bez retinopatii).

Dlaczego tak istotne miałoby być zapobieganie wpływowi cukrzycy na naczynia siatkówki? Kilka zgromadzonych przez lata obserwacji wskazuje, że cukrzyca pozostawia ślad na komórkach naczyń, niełatwo odwracalny nawet po skutecznym wyrównaniu glikemii...