1. Czym jest kamica nerkowa?

Kamica nerkowa to obecność nierozpuszczalnych złogów w drogach moczowych. Powstają one w wyniku wytrącania się substancji chemicznych obecnych w moczu, gdy ich stężenie przekroczy zdolność do rozpuszczenia się. Złogi tworzą się najczęściej w kielichach lub miedniczce nerkowej, a następnie przemieszczają się do moczowodu i pęcherza moczowego. Tam zalegają, powiększają się lub zostają wydalone z moczem. Kiedy osiągną znaczne rozmiary, mogą uszkadzać nerkę. Kamica jest jedną z najczęstszych chorób układu moczowego. Szczyt zachorowań u mężczyzn i kobiet obserwuje się między 30 a 40 rokiem życia.

2. Co powoduje kamicę nerkową?

Bezpośrednia przyczyna kamicy nerkowej nie jest znana. Ustalono jednak czynniki sprzyjające jej tworzeniu się, do których możemy zaliczyć: odwodnienie (spowodowane np. zbyt małą ilością przyjmowanych płynów lub przebywaniem w gorącym klimacie), duże stężenie w moczu substancji kamicorodnych (takich jak wapń, szczawiany, fosforany, kwas moczowy, cystyna, struwit), dodatni wywiad w kierunku kamicy nerkowej w rodzinie, nawracające zakażenia układu moczowego, zastój moczu, zaburzenia metaboliczne (np. nadczynność przytarczyc), choroby nerek (np. torbielowatość), długotrwałe unieruchomienie, stosowanie preparatów zawierających wapń, witaminę D oraz C w dużych dawkach. Na powstawanie kamicy może wpływać także dieta bogata w szczawiany. Kamica nerkowa jest chorobą nawracającą. Prawdopodobieństwo wystąpienia objawów kamicy u osoby, u której stwierdzono złogi w nerkach, wynosi aż 30% w ciągu 2,5 roku oraz 50% przez następne 5 lat.

3. Jak rozpoznać kamicę nerkową?

Podstawą rozpoznania kamicy jest wnikliwie zebrany od pacjenta wywiad lekarski, dotyczący charakteru dolegliwości, ich lokalizacji, stopnia nasilenia, występowania podobnych przypadków w przeszłości. Typowym objawem choroby jest kolka nerkowa – ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do spojenia łonowego, zewnętrznych narządów płciowych i wewnętrznej powierzchni ud. Mogą mu towarzyszyć nudności i wymioty, dreszcze i gorączka, częste oddawanie moczu w małych ilościach.

Następnym elementem diagnostyki jest badanie lekarskie. Lekarz może stwierdzić bolesność okolicy nerki w przypadku uderzenia lub „wstrząsania” tej okolicy oraz wzmożone napięcie mięśni po stronie chorej nerki. Rozpoznanie potwierdzają badania obrazowe. W celu uwidocznienia złogów i oceny poszerzenia dróg moczowych należy wykonać RTG przeglądowe brzucha. Może ono uwidocznić złogi nieprzepuszczalne dla promieni rentgenowskich. Wspólnie z ultrasonografią układu moczowego jest ono wstępnym badaniem obrazowym u chorych, u których w wywiadzie odnotowano kolkę nerkową.

Ultrasonografia pozwala na uwidocznienie kamieni lub złogów w drogach moczowych. To badanie szczególnie przydatne oraz badanie pierwszego wyboru u kobiet w ciąży, ponieważ jest bezpieczne dla rozwijającego się płodu. Możliwością diagnostyczną drugiego rzutu jest spiralna tomografia komputerowa. Umożliwia uwidocznienie złogów we wszystkich odcinkach dróg moczowych, określenie ich dokładnego położenia oraz wielkości. To najlepsze badanie obrazowe do potwierdzenia kamicy u chorych z objawami kolki nerkowej. Jeżeli lekarz ma wątpliwości wynikające z nieprecyzyjnych wyników przeprowadzonych badań, można wykonać urografię. Badanie to pozwala ocenić przebieg dróg moczowych oraz dokładną lokalizację złogu. Wykonuje się je w przypadku wątpliwości po tomografii komputerowej.

4. Jak łagodzić ból w kamicy nerkowej?

Celem leczenia kamicy jest łagodzenie objawów oraz zapobieganie jej dalszemu rozwojowi. Dolegliwości bólowe można leczyć w warunkach domowych lub szpitalnych w zależności od stopnia ich nasilenia. Do zniesienia słabego i umiarkowanego bólu wykorzystuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak: ibuprofen, diklofenak i ketoprofen. Dodatkowo należy przyjmować leki rozkurczające mięśniówkę gładką, która jest składową dróg moczowych. Zaliczamy do nich: papawerynę, drotawerynę czy hioscynę. Przy silnych bólach wskazane bywają leki narkotyczne. Gdy dołączają się takie objawy jak brak moczu, gorączka, brak poprawy po leczeniu, konieczna może być hospitalizacja.

5. Kiedy stosować leczenie zabiegowe w kamicy?

Bezpośrednio po wykryciu kamicy nerkowej lub napadzie kolki nerkowej trzeba stosować leczenie zachowawcze. Polega ono na wdrożeniu odpowiedniej diety, nawodnieniu chorego, podawaniu leków przeciwbólowych, a także działających rozkurczająco na mięśniówkę gładką. Wszystkie te działania znoszą objawy kolki, a także ułatwiają wydalanie niedużych złogów odpowiedzialnych za dolegliwości. W przypadku dużych kamieni będących przyczyną nawrotów kolki nerkowej, jej znacznego nasilenia, oporności na leczenie farmakologiczne, częstych zakażeń dróg moczowych, należy rozważyć leczenie zabiegowe.