1. Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca to choroba metaboliczna charakteryzująca się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemia). Glukoza jest głównym źródłem energii dla organizmu człowieka. Wiele produktów żywnościowych spożywanych na co dzień bywa trawionych do glukozy, która jest rozprowadzana po całym organizmie, a następnie wykorzystywana jako źródło energii niezbędne do codziennego funkcjonowania. Jej stężenie jest ściśle regulowane przez insulinę – hormon produkowany w trzustce odpowiadający za wykorzystanie glukozy oraz utrzymanie jej stężenia we krwi na prawidłowym poziomie. Do hiperglikemii doprowadza defekt wydzielania z trzustki bądź działania insuliny. Obecnie nie można wyleczyć cukrzycy, ale można z nią żyć pod warunkiem utrzymania odpowiedniego stężenia glukozy. Utrzymywanie się hiperglikemii powoduje uszkodzenie, zaburzenie czynności i niewydolności różnych narządów, szczególnie nerek, a także serca, naczyń krwionośnych, oczu i nerwów.

2. Jakie są typy cukrzycy?

Wyróżnia się dwa podstawowe typy choroby: typ 1 i 2. W cukrzycy typu 1 organizm wytwarza zbyt małą ilość insuliny lub nie wytwarza jej w ogóle. Układ odpornościowy organizmu niszczy komórki trzustki produkujące insulinę lub bezpośrednio cząsteczki insuliny. Na typ 1 choruje ok. 10% wszystkich osób z cukrzycą, głównie młodych, ale może pojawiać się ona również u dorosłych. Tacy pacjenci muszą codziennie podawać sobie insulinę, aby wyrównywać jej niedobór w organizmie.

W cukrzycy typu 2 mamy do czynienia z insulinoopornością, czyli sytuacją, w której organizm wytwarza insulinę, ale nie potrafi jej odpowiednio wykorzystać. W miarę upływu czasu ilość wyprodukowanej insuliny zmniejsza się, prowadząc faktycznie do jej niedoboru. Cukrzycę typu 2 ma 90% osób z cukrzycą. Częstość jej występowania jest największa po 40 r.ż., choć ostatnio rośnie również liczba młodych chorych. Pacjenci z cukrzycą typu 2 otrzymują leki doustne, insulinę albo leki doustne i insulinę. Przebieg choroby zmienia się w czasie, dlatego leczenie należy odpowiednio modyfikować.

3. Jakie są objawy cukrzycy?

Objawy cukrzycy są zróżnicowane i związane z jej typem oraz dynamiką choroby. Znacznie częściej występują w cukrzycy typu 1 aniżeli typu 2. Do typowych możemy zaliczyć: zwiększoną ilość oddawanego moczu, czemu towarzyszy wzmożone pragnienie, cechy odwodnienia (suchość i swędzenie skóry i błon śluzowych, zmniejszenie elastyczności skóry), osłabienie i senność spowodowane odwodnieniem, utratę masy ciała, nadmierną skłonność do ropnych zakażeń skóry lub zakażeń układu moczowo-płciowego oraz zaburzenia widzenia.

4. Jak leczyć cukrzycę?

Do ogólnych metod terapii zalicza się: leczenie dietetyczne, wysiłek fizyczny, leczenie farmakologiczne, edukację terapeutyczną. Leczenie zależy od typu cukrzycy. Pacjenci z cukrzycą typu 1 muszą przyjmować codziennie insulinę w formie zastrzyków. W cukrzycy typu 2 obok leczenia niefarmakologicznego (dieta, redukcja masy ciała, regularny wysiłek fizyczny) można stosować leki doustne, insulinę bądź połączenie leków doustnych wraz z wstrzyknięciami insuliny. Sposób wyboru terapii zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie jej rozpoznania oraz wartości glikemii. Metody niefarmakologiczne są tak samo ważne jak farmakoterapia. W początkowych etapach choroby, jeśli pacjent przestrzega zaleceń, do kontrolowania stężenia glukozy we krwi wystarczają dieta i wysiłek fizyczny – bez leków doustnych oraz insuliny. Dopiero po kilku latach, gdy dojdzie do wyczerpania zasobów produkowanej przez własną trzustkę insuliny, trzeba wprowadzić farmakoterapię. Bardzo ważnym elementem leczenia każdego typu cukrzycy jest zmiana nawyków żywieniowych.

5. Jaką dietę stosować w cukrzycy?

Dieta cukrzycowa opiera się na identycznych zasadach zdrowego żywienia, jak prawidłowo zbilansowane żywienie zdrowego człowieka. Posiłki należy przyjmować regularnie, a ich wartość kaloryczna musi być podobna każdego dnia. Ważne, by dobierać odpowiednie proporcje składników pokarmowych. W cukrzycy typu 1 w trakcie leczenia insuliną chorzy powinni spożywać co najmniej 5 posiłków dziennie. Większość dziennego zapotrzebowania mają pokryć węglowodany (50-60%) obecne w produktach zbożowych, owocach i warzywach. Co najmniej 15% muszą stanowić białka (rośliny, ryby i drób). Spożycie tłuszczu należy ograniczyć najwyżej do 30% dziennego zapotrzebowania. Istotne, by tłuszcze nasycone (mięso i nabiał) nie przekraczały 10% dostarczanej energii. Dużo zdrowsze są kwasy tłuszczowe nienasycone pochodzenia roślinnego (olej rzepakowy i inne oleje roślinne). Leczenie dietą ma duże znaczenie w cukrzycy typu 2. Otyłość brzuszna to jej najważniejszy czynnik ryzyka, dlatego najważniejszy krok w jej leczeniu to redukcja masy ciała. Osoby chorujące na cukrzycę typu 2 leczoną samą dietą lub dietą i lekami doustnymi mogą spożywać 3-4 posiłki dziennie. Dieta powinna uchronić przed nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą oraz uszkodzeniami stawów.