Neurologia
Uporczywa czkawka – diagnostyka i postępowanie
dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak, prof. UO1,2
mgr Vivian Carbogno-Barnabe3
- Czkawka powstaje na skutek mimowolnych, mioklonicznych skurczów przepony i mięśni międzyżebrowych, które prowadzą do nagłego, niekontrolowanego zamknięcia krtani
- Ze względu na czas trwania czkawkę dzieli się na ostrą, przetrwałą i przewlekłą
- Leczenie przewlekłej, uporczywej czkawki musi być poprzedzone zidentyfikowaniem jej przyczyny (najczęściej jest to GERD, zakażenie H. pylori i stosowanie niektórych leków)
Czkawka to powszechnie występujący problem. Zazwyczaj jest zjawiskiem fizjologicznym i ustępującym samoistnie. Czasami jednak może być objawem poważnej choroby. Wyróżnia się ośrodkowe i obwodowe przyczyny czkawki. U podstaw jej powstawania leżą mimowolne miokloniczne skurcze przepony i mięśni międzyżebrowych, które prowadzą do nagłego zamknięcia krtani. Zarówno czas trwania, jak i częstość występowania mogą być zmienne u każdego pacjenta. Uporczywa czkawka obniża jakość życia i negatywnie wpływa na wykonywanie nawet podstawowych czynności. Jej konsekwencją może być bezsenność i zmęczenie, a także odwodnienie oraz niedożywienie. Jedną z przyczyn krótkotrwałej, ostrej czkawki jest podrażnienie ścian żołądka, które może być spowodowane przez spożywanie pikantnych lub gorących potraw, nadużywanie alkoholu albo palenie tytoniu. Najczęściej występującym schorzeniem powodującym czkawkę jest choroba refluksowa przełyku (GERD – gastroesophageal reflux disease), zapalenie żołądka, a także zakażenie Helicobacter pylori. Czkawka może być również objawem schorzenia neurologicznego, np. choroby ze spektrum zapalenia rdzenia i nerwów wzrokowych (NMOSD – neuromyelitis optica spectrum disorder) czy też udaru mózgu lub nowotworu. W schorzeniach neurologicznych czkawka jest najczęściej skutkiem uszkodzenia pola najdalszego (area postrema), małego obszaru znajdującego się wokół komory czwartej w grzbietowej części rdzenia przedłużonego. Zespół pola najdalszego (APS – area postrema syndrome) charakteryzuje się występowaniem uporczywej czkawki, nudności i wymiotów1-3. Rozwija się u około 1/3 chorych z NMOSD, czyli ze schorzeniem z kręgu przewlekłych autoimmunologicznych chorób demielinizacyjnych ośrodkowego układu nerwowego (OUN), które wiąże się w 60-70% z występowaniem przeciwciał przeciw akwaporynie 4 (AQP4)3.