Źródła witaminy B₁₂ i jej rola w organizmie człowieka

Witamina B₁₂ (kobalamina) jest jedną spośród ośmiu rozpuszczalnych w wodzie witamin grupy B. Jest to związek odgrywający kluczową rolę w zapewnieniu właściwego funkcjonowania układu nerwowego i układu krwiotwórczego, istotny dla produkcji energii, proliferacji i przeżycia komórek. Głównym źródłem witaminy B₁₂ są pokarmy pochodzenia zwierzęcego: mięso, jaja, ryby czy produkty nabiałowe. Proces wchłaniania witaminy B₁₂ przebiega w kilku etapach. Haptokoryna (HC – haptocorrin), inaczej określana jako białko/czynnik R (a wcześniej jako transkobalamina I), jest unikalną glikoproteiną wytwarzaną przez gruczoły ślinowe jamy ustnej w odpowiedzi na spożycie pokarmu. Białko to silnie wiąże się z witaminą B₁₂ i chroni ją przed kwaśnym środowiskiem żołądka. Kompleks haptokoryny i witaminy B₁₂ jest odporny na działanie kwasu solnego i przechodzi przez odźwiernik do dwunastnicy. W dwunastnicy proteazy trzustkowe uwalniają witaminę B₁₂, która w środowisku alkalicznym łączy się z czynnikiem wewnętrznym Castle’a (IF – intrinsic factor) wydzielanym przez komórki okładzinowe. Kompleks ten wchłania się w końcowym odcinku jelita krętego za pośrednictwem specyficznego receptora (cubilin). We krwi witamina B₁₂ jest wychwytywana przez transkobalaminy i na drodze endocytozy transportowana do komórek. Wydzielana jest z żółcią do dwunastnicy, gdzie większość witaminy B₁₂ jest wychwytywana ponownie przez IF. Wątrobowe zapasy tej witaminy wynoszą zazwyczaj 2-5 mg, a dzienny obrót jest mniejszy niż 0,1%. Niedobór objawia się, gdy zapasy spadają poniżej 300 μg, co może trwać kilka lat.

Warto pamiętać, że 1-5% witaminy B₁₂ wchłania się w jelicie dzięki biernej dyfuzji, bez wiązania z IF, co tłumaczy zasadność stosowania terapii doustnej w leczeniu jej niedoborów. Ilość wchłanianej aktywnie witaminy B₁₂ jest ograniczona do 1,5 μg. Stosunkowo mała frakcja B₁₂ trafiającej do żołądka jest wchłaniana biernie, jednak wraz ze wzrostem dawki podanej doustnie pasywnie wchłania się nawet więcej witaminy niż aktywnie, co tłumaczy zasadność terapii niedoborów dużymi dawkami doustnymi¹.

Witamina B12 jest kluczowym kofaktorem reakcji enzymatycznych i odgrywa ważną rolę w licznych procesach metabolicznych przebiegających w komórkach szybko dzielących się, takich jak: komórki krwi, tkanka nerwowa, układ pokarmowy czy skóra. Cyjanoko...