Temat numeru

Praktyczne aspekty diagnostyki przyczyn żółtaczki

lek. Przemysław Witek
prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Marek Waluga

Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Wydział Nauk Medycznych, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Adres do korespondencji:

lek. Przemysław Witek

Klinika Gastroenterologii i Hepatologii,

Wydział Nauk Medycznych,

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

ul. Medyków 14, 40-751 Katowice

© 2022 Medical Tribune Polska Sp. z o.o.

  • Ze względu na przyczynę można wyróżnić żółtaczki: przedwątrobowe, wewnątrzwątrobowe oraz pozawątrobowe
  • Podstawowe badania laboratoryjne w diagnostyce żółtaczki obejmują: morfologię, oznaczenie bilirubiny całkowitej z frakcjami, aminotransferazy alaninowej i asparaginowej, γ-glutamylotranspeptydazy, fosfatazy alkalicznej, albuminy i czasu protrombinowego
  • Wśród badań obrazowych wykorzystuje się ultrasonografię, tomografię komputerową oraz cholangiografię rezonansu magnetycznego

Diagnostyka przyczyn wystąpienia żółtaczki może nastręczać wielu problemów. Podwyższone stężenie bilirubiny we krwi klinicznie objawia się jako żółtawe zabarwienie twardówek gałek ocznych, błon śluzowych oraz skóry. Ustalenie właściwego rozpoznania i obranie kierunku leczenia wymagają prześledzenia mechanizmów prowadzących do przyczyn wystąpienia żółtaczki.

Metabolizm bilirubiny

Bilirubina stanowi ostatnie ogniwo w szlaku przemian hemu pochodzącego głównie z metabolizmu hemoglobiny. W układzie siateczkowo-śródbłonkowym przy udziale dehydrogenazy hemowej hem jest przekształcany w biliwerdynę, która następnie ulega redukcji do nierozpuszczalnej w wodzie bilirubiny. W osoczu bilirubina jest transportowana w połączeniu z albuminami. W takiej postaci jako bilirubina niesprzężona (wolna) stanowi około 80% osoczowego stężenia bilirubiny całkowitej. Bilirubina wolna trafia do siateczki endoplazmatycznej hepatocytów. Sprzęgana z resztami kwasu glukuronowego przy udziale UDP-glukuronylotransferazy (UGT) w postaci rozpuszczalnych w wodzie mono- i diglukuronianów bilirubiny jest wydzielana do żółci. W jelicie pod wpływem enzymów bakteryjnych następuje dekoniugacja bilirubiny od glukuronianu i jej przekształcenie do urobilinogenów. Powstałe związki w 20% przechodzą do krążenia i są wydalane z żółcią lub moczem1. Pozostała część ulega konwersji, m.in. do sterkobiliny – brązowego barwnika2.

Podział żółtaczek

Ze względu na przyczynę można wyróżnić: żółtaczki przedwątrobowe powstające w mechanizmie zwiększonej produkcji bilirubiny, zmniejszonego wychwytu przez hepatocyty lub zaburzenia sprzęgania z kwasem glukuronowym; żółtaczki wewnątrzwątrobowe spowodowane uszkodzeniem wątroby; żółtaczki pozawątrobowe powstające na skutek zaburzenia przepływu żółci3. Podział żółtaczek wraz z chorobami stanowiącymi ich podłoże przedstawiono w tabeli 1. 

Przyczyny hiperbilirubinemii

Żółtaczki przedwątrobowe

Zwiększona produkcja

Wzrost stężenia bilirubiny prowadzący do żółtaczki może wynikać z jej nadmiernej obwodowej produkcji. Uwalniana do krwi w przebiegu hemolizy w stężeniu przekraczającym zdolności wychwytu hepatocytów odkłada się w tkankach, powodując żółte zabarwie...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Diagnostyka

Podstawą diagnostyki jest dobrze zebrany wywiad. Bardzo ważne jest ustalenie początku, charakteru i czasu trwania dolegliwości oraz okoliczności ich pojawiania się i ustępowania. [...]

Hiperbilirubinemia niesprzężona

Najczęstszą przyczyną hiperbilirubinemii niesprzężonej jest zespół Gilberta. Przy braku innych objawów, ujemnych testach w kierunku rozpoznania hemolizy i przy prawidłowych parametrach funkcji wątroby [...]

Hiperbilirubinemia sprzężona

W hiperbilirubinemii sprzężonej wyróżnia się dwa podtypy, wstępnie różnicowane oznaczeniem enzymów wątrobowych. Na typ wątrobowokomórkowy, przebiegający z uszkodzeniem hepatocytów, wskazują wyższe wartości transaminaz [...]

Podsumowanie

W diagnostyce żółtaczki najważniejszym krokiem jest wykonanie oznaczenia stężenia całkowitego bilirubiny oraz enzymów wątrobowych i cholestatycznych. Ustalenie, jaki typ bilirubiny dominuje u pacjenta, pozwala [...]

Do góry