Temat numeru

Hemochromatoza – choroba o różnorodnym obrazie klinicznym

prof. dr hab. n. med. Tomasz Mach

Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum w Krakowie

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Tomasz Mach

Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii,

Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum

ul. Jakubowskiego 2, 30-688 Kraków

  • Hemochromatoza jest spowodowana mutacją genu hemochromatozy HFE, która prowadzi do niedoboru hormonu hepcydyny, co w konsekwencji zwiększa wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym i uwalnianie go z makrofagów
  • Efektem tego jest gromadzenie żelaza w organizmie, zwłaszcza u chorych homozygot C282Y HFE, a przeładowanie żelazem wielu narządów powoduje m.in. ich uszkodzenie i rozwój marskości wątroby, cukrzycy, kardiomiopatii, artropatii, endokrynopatii oraz przebarwienia skóry
  • Hemochromatoza dziedziczna może się manifestować różnymi objawami klinicznymi i powinna być brana pod uwagę w diagnostyce różnicowej wielu chorób


Hemochromatoza jest chorobą wywołaną nagromadzeniem żelaza, które powoduje zaburzenie czynności wielu narządów. Hemochromatoza dziedziczna (HH – hereditary hemochromatosis) najczęściej jest spowodowana mutacją genu HFE, dziedziczy się jako cecha autosomalna recesywna1. Typ 1 HH zależny od mutacji HFE jest najczęstszą chorobą monogenową u rasy białej, która występuje u 0,5% mieszkańców Europy Północnej2-4. Pozostałe typy HH powodowane przez mutacje innych genów pojawiają się rzadziej na całym świecie2,5. Mutacje HFE dotyczą najczęściej allelu C282Y, rzadziej H63D i S65C6. Częstość występowania w populacji zmutowanego allelu C282Y, w którym tyrozyna jest zamieniona na cysteinę, wynosi 6,2%, a częstość homozygot C282Y/C282Y 0,41%7. Według badań przeprowadzonych w Polsce 0,13% chorych z HH stanowią homozygoty C282Y, a 7,8% heterozygoty C282Y genu HFE7. Natomiast częstość występowania zmutowanego allelu H63D (zamiana histydyny na asparaginian) wynosi ok. 14% i nie zależy od regionu geograficznego, podczas gdy mutacja S65C (zamiana seryny na cysteinę) jest rzadka, sięga ok. 0,5% i najczęściej jest rozpoznawana w Europie Zachodniej3,8. Wśród chorych z objawami HH 82-90% stanowią homozygoty C282Y genu HFE, zaś 5,3% heterozygoty złożone, czyli nosiciele mutacji C282Y i H63D6-9. Zróżnicowanie w częstości HH zależy w dużym stopniu od badanej populacji chorych. Badania kanadyjskie z udziałem grupy 360 chorych w średnim wieku 49,1 roku, z homozygotyczną C282Y/C282Y mutacją HFE wykazały, że po 11,6 roku obserwacji u 18,3% wystąpiły objawy uszkodzenia narządów, w tym u 5,8% choroba wątroby, dwukrotnie częściej u mężczyzn niż kobiet10. W innych badaniach populacyjnych wykazano, że występowanie marskości wątroby u homozygot C282Y dotyczyło 3,4-5% mężczyzn i 0,3% kobiet, a ryzyko rozwoju tej choroby zwiększało się też u osób 35-letnich z 0,2% do 10% w wieku 65 lat3.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Rodzaje HH

Wyróżniamy 4 główne rodzaje hemochromatozy dziedzicznej. Typ 1, zwany HH klasyczną, jest najczęstszą postacią przeładowania żelazem organizmu zależną od mutacji genu [...]

Obraz kliniczny

Hemochromatoza dziedziczna może przebiegać bezobjawowo lub z objawami klinicznymi pochodzącymi z różnych narządów. Klasyczna HH wywołana mutacją HFE u homozygot C282Y lub heterozygot C282Y/H63D [...]

Rozpoznanie HH

W rozpoznaniu hemochromatozy dziedzicznej brane są pod uwagę następujące kryteria1,8,11,15:

Leczenie

Leczenie HH polega na powtarzanych krwioupustach (flebotomiach), aż do osiągnięcia prawidłowych parametrów gospodarki żelazowej, praktycznie przez całe życie chorego. Leczenie krwioupustami [...]

Do góry