Okulistyka
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD)
dr hab. n. med. Adam Wylęgała, FEBO
- Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) to jedna z najczęstszych nieodwracalnych przyczyn ślepoty centralnej. AMD jest chorobą części siatkówki odpowiedzialnej za precyzyjne widzenie
- Czynnikami ryzyka są: palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, czynniki genetyczne, dieta uboga w warzywa i ryby
- W diagnostyce najprzydatniejsza jest optyczna koherentna tomografia. W terapii wysiękowego AMD stosuje się preparaty doszklistkowe anty-VEGF i suplementy. Nie ma skutecznych form leczenia zaniku geograficznego
Fizjologia plamki i naczyniówki
Siatkówka oka jest najbardziej złożoną tkanką ludzkiego organizmu. Składa się z wysoce zróżnicowanych komórek nerwowych embriogenetycznie rozwijających się z mózgu, naczyń krwionośnych i gleju. W jej obrębie można wyróżnić dwie części – wewnętrzną (bliżej środka gałki ocznej) i zewnętrzną (bliżej naczyniówki). Część wewnętrzna jest złożona głównie z aksonów nerwu II i komórek zwojowych. Część zewnętrzną tworzą natomiast fotoreceptory, m.in. pręciki i czopki. Część zewnętrzna jest odżywiana przez nabłonek barwnikowy siatkówki, który czerpie tlen i substancje odżywcze z naczyniówki i nie ma naczyń siatkówki w przeciwieństwie do części wewnętrznej, w której unaczynienie pochodzi od tętnicy centralnej siatkówki.
Na siatkówce w biegunie tylnym wyróżniamy strefę nazywaną plamką (wielkości ok. 1/3 monety groszowej), w środku której znajduje się dołek o średnicy ok. 0,5 mm, a pośrodku dołeczek o średnicy 0,35 mm. Wokół dołeczka jest strefa pozbawiona naczyń siatkówki we wszystkich jej warstwach, zwana beznaczyniową warstwą okołodołkową (ryc. 1). W plamce znajdują się również barwniki, takie jak luteina i zeaksantyna, które odpowiadają za jej żółtawą barwę i pełnią funkcję antyoksydantów. W dołku występuje największa gęstość fotoreceptorów w całej siatkówce i nie ma pręcików. Plamka odpowiada więc za ostre widzenie centralne i widzenie barwne.
Epidemiologia
Częstość występowania zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD – age-related macular degeneration) wiąże się z pochodzeniem etnicznym i wynosi w Europie około 12%, natomiast w Azji i Afryce jest niższa – odpowiednio około 7% i 8%. Zmiany zwyrodnieniowe w siatkówce w formie suchej obejmują ok. 90% wszystkich pacjentów z AMD, pozostałe 10% choruje na postać wysiękową zwaną również mokrą. W populacji europejskiej wczesne AMD występuje u 4% osób pomiędzy 55 a 59 r.ż. i u 18% w grupie >85 r.ż., natomiast późne AMD stwierdza się odpowiednio u 0,1% i 10% osób. Można podejrzewać, że częstość występowania AMD będzie spadać ze względu na rzadsze palenie tytoniu w młodszych rocznikach, natomiast w związku ze starzeniem się społeczeństwa nominalnie chorych będzie przybywać.
