Żywienie seniorów w aspekcie zmian demograficznych starzejącego się społeczeństwa w Polsce i w Europie jest ważnym tematem mającym znaczenie dla zdrowia publicznego. Niezaprzeczalnie sposób żywienia na tym etapie życia nadal stanowi istotny czynnik wpływający na stan zdrowia i długość życia. Uwzględniając charakterystyczne czynniki wynikające z procesu inwolucyjnego m.in. w zakresie zmian w funkcjonowaniu wszystkich narządów organizmu czy przewagę procesów katabolicznych nad anabolicznymi, zasadna jest modyfikacja podstawowych zaleceń żywieniowych dla ogółu społeczeństwa^1,2. W 2018 r. Instytut Żywności i Żywienia opublikował Piramidę Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla seniorów, która przedstawia podstawowe zalecenie żywieniowe dla osób w starszym wieku³.

Ogólne zasady żywienia osób w podeszłym wieku

Zalecenia zdrowego żywienia dla osób starszych są modyfikacją ogólnych zaleceń z tego zakresu dla osób dorosłych. Uwzględniają proces inwolucyjny wiążący się m.in. z osłabieniem funkcjonowania wszystkich narządów organizmu, w tym zmiany w przewodzie pokarmowym (zmniejsza się wydzielanie śliny, soku żołądkowego oraz enzymów trawiennych, osłabia odczucie smaku i węchu). Niemniej ze względu na spowolniony metabolizm osób starszych, ograniczoną zdolność syntezy białek, upośledzenie funkcji metabolizmu gospodarki węglowodanowej oraz gorsze wchłanianie witamin i składników mineralnych różnią się one od rekomendacji dla ogółu społeczeństwa.

Zmiany fizjologiczne, które towarzyszą procesowi starzenia się, wpływają na zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze. U osób w starszym wieku zmniejsza się podstawowa przemiana materii, głównie na skutek spadku beztłuszczowej masy ciała (dochodzi do stopniowej utraty masy mięśniowej i siły mięśniowej), zwykle obniża się również aktywność fizyczna. W efekcie maleje zapotrzebowanie na energię, a wraz z nim – na tłuszcz. Dodatkowo podkreśla się istotną rolę dostarczania odpowiedniej ilości pełnowartościowego białka, którego niedobory determinują pogorszenie stanu odżywienia organizmu^3,4. Zmienione zapotrzebowanie organizmu na witaminy i składniki mineralne wynika głównie z upośledzenia mechanizmów ich wchłaniania lub metabolizowania spowodowanego starzeniem się organizmu lub przebiegiem chorób przewlekłych. Warto podkreślić, że w przypadku współistnienia chorób przewlekłych zasady dietoterapii odgrywają nadrzędną rolę optymalnego sposobu żywienia. Stanowią one modyfikację zaleceń zdrowego żywienia wpływającego na wspomaganie leczenia konkretnej jednostki chorobowej i jednocześnie zapewniającego dobrostan organizmu w ujęciu ogólnym.