Diagnostyka serologiczna oparta na detekcji autoprzeciwciał jest powszechnie wykorzystywana w reumatologii. Autoprzeciwciała ujęte w kryteriach klasyfikacyjnych wielu chorób są niezwykle pomocne w ustalaniu rozpoznania, szczególnie we wczesnej fazie choroby lub przy skąpej bądź nietypowej manifestacji klinicznej. Niekiedy stosuje się je także do monitorowania aktywności procesu chorobowego i oceny prognozy. Na wartość kliniczną autoprzeciwciał nakładają się aspekty metodologiczne, brak standaryzacji badań ewaluacyjnych oraz ogromna heterogenność odpowiedzi immunologicznej, co przesądza o ich wykorzystaniu przede wszystkim jako narzędzia pomocniczego, a nie złotego standardu diagnostycznego chorób reumatycznych. W pracy zostały omówione zagadnienia związane z możliwością wykorzystania przeciwciał przeciwjądrowych (ANA – antinuclear antibodies) jako narzędzia diagnostycznego w praktyce klinicznej, ze szczególnym uwzględnieniem czynników wpływających na czułość i swoistość tego badania.

Definicja

Definicja i terminologia związane z ANA są wciąż dyskutowane przez ekspertów. The United States National Library of Medicine definiuje ANA jako: „autoprzeciwciała skierowane przeciw różnym jądrowym antygenom, w tym DNA, RNA, histonom, białkom związanym z kwasami nukleinowymi lub kompleksom wymienionych elementów komórkowych. Przeciwciała przeciwjądrowe są obecne w przebiegu układowych chorób tkanki łącznej, w tym w toczniu rumieniowatym układowym, twardzinie układowej, zapaleniu wielomięśniowym i mieszanej chorobie tkanki łącznej”¹. Definicja ta jest zbyt wąska, nie obejmuje innych przeciwciał reagujących z antygenami poza jądrem komórkowym, nie odnosi się też do innych chorób, także spoza reumatologii, które mogą przebiegać z obecnością ANA. International Consensus on Antinuclear Antibody Patterns (ICAP) zaproponował rozszerzenie definicji i objęcie ANA terminem „przeciwciała przeciwkomórkowe”². Określenie to było promowane w rekomendacjach dotyczących ANA, opublikowanych w 2014 r.³ Pojawiły się także propozycje stosowania terminu „przeciwciała reagujące z antygenami wewnątrzkomórkowymi”⁴. Jak zatem widać, same próby zdefiniowania ANA napotykają spore trudności, a czułość i swoistość tego badania już na wstępie będą determinowane wyborem kryteriów do oceny, które typy świeceń zostaną uznane za ANA, a które nie.