Hematologia

Diagnostyka laboratoryjna ostrych porfirii wątrobowych

dr n. med. Agnieszka Lipniacka

dr n. med. Edyta Odnoczko

Pracownia Genetyki Hemostazy i Porfirii, Zakład Hemostazy i Chorób Metabolicznych, Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie

Adres do korespondencji:

dr n. med. Agnieszka Lipniacka

Pracownia Genetyki Hemostazy i Porfirii,

Zakład Hemostazy i Chorób Metabolicznych,

Instytut Hematologii i Transfuzjologii

ul. Chocimska 5, 00-791 Warszawa

e-mail: alipniacka@ihit.waw.pl

  • Podział porfirii w zależności od głównego miejsca ekspresji defektu metabolicznego i rodzaju objawów klinicznych
  • Czynniki prowadzące do rozwoju choroby i najczęściej występujące objawy
  • Omówienie badań laboratoryjnych wykorzystywanych w diagnostyce ostrych porfirii wątrobowych

Porfirie to grupa rzadkich, w większości dziedzicznych zaburzeń metabolicznych, spowodowanych nieprawidłowościami szlaku biosyntezy hemu. Choroba polega na niedoborze lub upośledzeniu funkcji jednego z enzymów biorących udział w tym procesie, w wyniku czego dochodzi do nadmiernej produkcji, gromadzenia i wydalania produktów pośrednich wytwarzanych przed blokiem enzymatycznym (tzw. porfiryn i ich prekursorów) (ryc. 1). Mechanizm ten jest przyczyną wystąpienia objawów klinicznych choroby oraz podstawą jej rozpoznawania i różnicowania1.

Hem jest grupą prostetyczną hemoprotein, która bierze udział w wielu ważnych procesach, np. wiązaniu i przenoszeniu tlenu (hemoglobina, mioglobina), transporcie elektronów (cytochrom mitochondrialny), metaboliz  mie sterydów i leków (cytochrom P450), metabolizmie nadtlenku wodoru (katalaza i peroksydaza) oraz utlenianiu tryptofanu (pyrolaza tryptofanu). Dwa główne miejsca syntezy hemu w organizmie człowieka to układ erytroblastyczny i wątroba, na które przypada odpowiednio 80% i 15% biosyntezy tego związku. Pozostałe 5% syntezy hemu zachodzi w innych tkankach organizmu1,2.

W większości przypadków przyczyną obniżenia aktywności jednego z enzymów szlaku biosyntezy hemu jest błąd genetyczny, czyli mutacja w genie kodującym niedoborowy enzym, który jest dziedziczony w sposób autosomalny dominujący lub recesywny. Wyjątkiem od tej reguły jest porfiria skórna późna (PCT – porphyria cutanea tarda) typu I, która jest chorobą nabytą1,2.

Podział porfirii

W zależności od głównego miejsca ekspresji defektu metabolicznego porfirie dzieli się na:

  • wątrobowe: ostra porfiria przerywana (AIP – acute intermittent porphyria), porfiria mieszana (VP – variegate porphyria), koproporfiria dziedziczna (HCP – hereditary coproporphyria), porfiria z niedoboru dehydratazy kwasu δ-aminolewulinowego (ADP – aminolevulinic acid dehydratase deficiency porphyria), porfiria skórna późna (PCT), porfiria hepatoerytropoetyczna (HEP – hepatoerythro­poietic porphyria)
  • erytropoetyczne: protoporfiria erytropoetyczna (EPP – erythropoietic protoporphyria), protoporfiria związana z chromosomem X (XLEPP – X-linked erythropoietic protoporphyria), wrodzona porfiria erytropoetyczna (CEP – congenital erythropoietic porphyria).

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Epidemiologia porfirii

Porfiria należy do chorób rzadkich, jej częstość występowania w różnych populacjach waha się od 0,5 do 10 przypadków na 100 000 osób4. [...]

Manifestacja kliniczna ostrych porfirii wątrobowych

Przebieg kliniczny ostrych porfirii wątrobowych (AIP, VP, HCP, ADP) u większości pacjentów jest bezobjawowy (postać utajona), a do ujawnienia się choroby (postać jawna) [...]

Materiał biologiczny w diagnostyce ostrych porfirii wątrobowych

Podstawą rozpoznania zaostrzenia (napadu) porfirii, a następnie jej zróżnicowania jest wykonanie kompleksowych badań biochemicznych. Materiał do badań biochemicznych (mocz, w tym dobowa zbiórka [...]

Panel badań laboratoryjnych w diagnostyce ostrych porfirii wątrobowych

Panel badań w kierunku ostrych porfirii wątrobowych obejmuje3,13-15:

Testy genetyczne porfirii

U osób z utajoną postacią porfirii jedyną pewną metodą wykrycia choroby jest wykonanie badań genetycznych umożliwiających identyfikację mutacji sprawczej choroby. W ramach diagnostyki genetycznej [...]

Podsumowanie

Porfirie to heterogenna grupa rzadkich zaburzeń metabolicznych, która jest postrzegana jako jednostka chorobowa z pogranicza hematologii o bardzo zróżnicowanym obrazie klinicznym. Z uwagi na [...]
Do góry