Trudno znaleźć przykład choroby zakaźnej tak interesującej jak krztusiec (nazywany też kokluszem), co wynika z kilku czynników: zmieniającej się epidemiologii zachorowań w dobie szczepień, szerokiego zakresu objawów klinicznych, trudności w diagnostyce, a także różnych możliwości leczenia oraz profilaktyki. W artykule zostaną przedstawione opisy sytuacji klinicznych, które zilustrują różne aspekty związane z krztuścem, co być może okaże się dla czytelnika bardziej interesujące i inspirujące niż standardowy artykuł poświęcony chorobie.

Przypadek 1. Jak błędne przekonania o epidemiologii krztuśca utrudniły leczenie pacjentki

Na oddział patologii ciąży przyjęto pacjentkę, lat 33, 34 tydzień ciąży (hbd – hebdomas graviditatis), z zagrożeniem porodem przedwczesnym, z powodu bólów okolicy podbrzusza, z podejrzeniem zakażenia układu moczowego (ZUM) oraz utrzymującym się od mniej więcej 4 tygodni męczącym, napadowym, głównie nocnym kaszlem. Pacjentka była konsultowana przez lekarza rodzinnego, który rozpoznał astmę oskrzelową i wdrożył leczenie z użyciem glikokortykosteroidu wziewnego – z miernym efektem. Pacjentka, wykonująca zawód diagnosty laboratoryjnego, sugerowała lekarzowi, że może chorować na krztusiec, ten jednak stwierdził, że to niemożliwe, bo przecież jako dziecko była szczepiona przeciw krztuścowi (co kobieta potwierdziła, okazując dokumentację medyczną w postaci książeczki zdrowia dziecka), a poza tym koklusz to choroba wieku dziecięcego, a nie dorosłych. Przy przyjęciu na oddział zadecydowano o izolacji pacjentki ze względu na nasilony kaszel. Na zlecenie konsultującego internisty wykonano badanie reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR – polymerase chain reaction) w kierunku krztuśca i parakrztuśca, które potwierdziło obecność w materiale biologicznym elementów bakterii Bordetella pertussis. Ze względu na długi czas od pojawienia się objawów do momentu ustalenia rozpoznania (>21 dni) nie zlecono antybiotykoterapii wskazanej w leczeniu krztuśca, lecz jedynie leczenie objawowe (nawadnianie, inhalacje z soli fizjologicznej, lek przeciwkaszlowy na noc). Na podstawie wyniku badania ogólnego moczu oraz posiewu moczu wykluczono ZUM. Stwierdzono, że bóle okolicy podbrzusza, z powodu których pacjentka była przyjęta na oddział patologii ciąży, a które uznano za objaw sugerujący poród przedwczesny, wynikały z nasilonego kaszlu w przebiegu krztuśca. Konsultujący epidemiolog zalecił kontynuację izolacji pacjentki, ponieważ nasilony kaszel nocny występujący u chorej utrudniłby wypoczynek nocny pozostałym ciężarnym. Nie zlecono profilaktyki farmakologicznej krztuśca u osób z kontaktu z pacjentką. Po kilku dniach hospitalizacji, wykluczając zagrażający poród przedwczesny, wypisano pacjentkę do domu w stanie ogólnym dobrym z zaleceniem kontroli u lekarza rodzinnego. Kobietę poinformowano o szczepieniach zalecanych.