Niniejsza praca stanowi kontynuację opisu przypadku klinicznego opisanego we wrześniowym wydaniu 2020 roku „Medycyny po Dyplomie”¹.

Problem uszkodzenia tkanek zdrowych przy radioterapii nowotworów jest znany od dawna, jednak nadal nie jest zakorzeniony w świadomości lekarzy praktyków z różnych dziedzin. Dotyczy on przede wszystkim uszkodzenia tkanek zdrowych objętych napromieniowaniem, ale także tkanek przyległych (tzw. popromienny efekt sąsiedztwa) i odległych (efekt modulacji układu immunologicznego – m.in. autoimmunizacja).

W 1995 roku opublikowano narzędzie do oceny stopnia uszkodzeń narządowych w wyniku radioterapii – tzw. skalę LENT-SOMA (LENT-SOMA score: Long-Term Effects on Normal Tissue Task Force – Subjective, Objective, Management, Analytic score)^2,3.

Określa ona w skali od 0 do 4 stopień uszkodzenia/upośledzenia funkcji tkanki czy narządów. Stosuje się ją w celu obiektywizacji oceny skutków radioterapii w zakresie tkanek zdrowych, ich leczenia i stosowanych metod profilaktycznych zmniejszających stopień uszkodzenia.

Opis przypadku

U 63-letniego obecnie pacjenta radioterapię przeprowadzono w 1974 roku na okolicę prawego stawu skokowego i 1/3 dolnej części podudzia prawego po operacyjnym usunięciu guza dystalnej części kości piszczelowej – śródbłoniaka z naczyń krwionośnych (hemangioendothelioma), D48.1 (nowotwór o niepewnym lub nieznanym rokowaniu, tkanka łączna i inne tkanki miękkie), zaliczanego do chorób rzadkich – ORPHA: 157791^4,5.

Do czasu wystąpienia opisanego we wcześniejszym artykule incydentu naczyniowego z miejscową martwicą i ropniem tkanek¹ stan miejsca po radioterapii przez lata można było opisać według skali LENT-SOMA (tab. 1) jako:  

• w zakresie mięśni/tkanek miękkich – subiektywnie (stopień 1): nieznaczne ograniczenie ruchomości w stawie skokowym; obiektywnie (stopień 1): zwłóknienie tkanki podskórnej, nieznaczne ograniczenie ruchomości w stawie skokowym, okresowo niewielki obrzęk miejsca naświetlania po dłuższej pionizacji; leczenie (stopień 0): niewymagające leczenia
• w zakresie nerwów obwodowych – stopień 0 – subiektywnie i obiektywnie bez zmian
• w zakresie skóry/tkanki podskórnej – subiektywnie (stopień 1): okresowo niewielki świąd; obiektywnie (stopień 1): zanik skóry, zanik owłosienia, suchość skóry, teleangiektazje, okresowy obrzęk; leczenie (stopień 0): niewymagające leczenia (okresowe natłuszczanie skóry, ochrona przed światłem słonecznym)
• w zakresie naczyń – subiektywnie (stopień 1): miejscowe zaburzenia krążenia chłonnego/żylnego okresowo powodujące obrzęk okolicy prawego stawu skokowego; obiektywnie (stopień dysfunkcji nie do określenia) – przez 45 lat po radioterapii nie wykonywano żadnych badań naczyniowych, ponieważ nie było istotnych, subiektywnych objawów niedokrwienia stopy; leczenie (stopień 0): niewymagające leczenia.