ŚWIĄTECZNA DARMOWA DOSTAWA od 20 grudnia do 8 stycznia! Zamówienia złożone w tym okresie wyślemy od 2 stycznia 2025. Sprawdź >
Gastroenterologia
Nietolerancja laktozy u dorosłych
prof. dr hab. n. med. Piotr Radwan1
dr n. med. Karolina Radwan2
- Konieczność rozróżnienia nietolerancji laktozy i niedoboru laktazy
- Nietolerancja laktozy a współistniejące czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego – czy istnieje między nimi związek?
- Postępowanie dietetyczne jako główna metoda leczenia nietolerancji laktozy
Laktoza stanowi główny węglowodan i źródło energii w mleku prawie wszystkich ssaków. Jest to dwucukier (dwusacharyd) składający się z 2 cukrów prostych (monosacharydów): glukozy i galaktozy, połączonych wiązaniem β-1,4-glikozydowym. Jelitowe przyswajanie laktozy następuje w wyniku jej hydrolizy przez specyficzny enzym – laktazę, obecną w rąbku szczoteczkowym nabłonka jelita cienkiego. Dopiero wówczas dochodzi do wchłaniania glukozy i galaktozy do krwi. Największa ilość laktazy znajduje się w górnej części jelita czczego i stopniowo zmniejsza się dystalnie w kierunku jelita krętego1.
Laktaza jest β-D-galaktozydazą lub, dokładniej, hydrolazą laktozowo-fluoryzynową. W skład enzymu wchodzą dwie domeny: β-galaktozydowa i glikozyloceramidowa. Pierwsza z nich uczestniczy w hydrolizie laktozy do glukozy i galaktozy, druga zaś rozkłada fluoryzynę i kilka glikolipidów. Głównym jednak substratem enzymu jest laktoza dostarczana z pokarmem. Obecność laktazy w nabłonku jelitowym człowieka stwierdza się już od 8 tygodnia życia płodowego. Aktywność jej narasta stopniowo w 3 trymestrze ciąży, osiągając najwyższy poziom w momencie urodzenia2. Zdolność do trawienia laktozy ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozwoju noworodka i niemowlęcia. Wrodzony brak lub ciężki niedobór laktazy jest bardzo rzadkim, uwarunkowanym genetycznie schorzeniem, które nierozpoznane zaraz po urodzeniu może prowadzić do zgonu2.
Synteza enzymu zależy od genu kodującego laktazę (LCT), zlokalizowanego na długim ramieniu 2 chromosomu (2q21-22). Ekspresja tego genu podlega kompleksowej regulacji pod wpływem różnych czynników, takich jak wiek czy pochodzenie etniczne3.
U większości osób na świecie (ok. 70%) aktywność laktazy po okresie karmienia piersią zmniejsza się nawet do 5-10% wartości z okresu niemowlęctwa, a niekiedy do poziomu niewykrywalnego w nabłonku jelitowym2. Jest to fizjologiczny, zaprogramowany genetycznie proces wyciszania genu odpowiedzialnego za syntezę laktazy w okresie niemowlęctwa, dzieciństwa i życia dorosłego, określany mianem hipolaktazji typu dorosłych. Czas wystąpienia tego typu hipolaktazji jest odmienny w różnych populacjach, niekiedy stwierdza się go już u 2-letnich dzieci. Natomiast u ok. 30% osób wysoka aktywność laktazy utrzymuje się zarówno w okresie dzieciństwa, jak i w życiu dorosłym (normolaktazja)4.
