Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą układową chorobą tkanki łącznej o podłożu autoimmunizacyjnym, o bardzo różnorodnym przebiegu klinicznym, różnej odpowiedzi na leczenie i odmiennym rokowaniu. W patogenezie tego schorzenia rolę odgrywają takie czynniki, jak: zakażenia, czynniki genetyczne i środowiskowe (np. palenie tytoniu).

W przebiegu choroby może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych (płuc, nerek, serca), narządu wzroku, częściej także występują zakażenia (gruźlica, półpasiec), zwiększa się ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego oraz limfoproliferacyjnych.

Umieralność chorych z dużą aktywnością choroby (wskaźnik aktywności choroby [DAS28 – disease activity score 28] >5,2) jest prawie dwuipółkrotnie większa niż osób z małą aktywnością choroby (DAS28 <3,2)¹. Wczesne rozpoznanie, z uwzględnieniem obrazowania metodą ultrasonografii (USG) i rezonansu magnetycznego (MR – magnetic resonance), oraz leczenie ukierunkowane na uzyskanie remisji lub niskiej aktywności choroby powinny być celem postępowania z pacjentami z zapaleniem stawów.

Immunologiczne markery RZS

Na autoimmunizacyjny charakter choroby wskazuje występowanie autoprzeciwciał, takich jak czynnik reumatoidalny (RF – rheumatoid factor), przeciwciała przeciwko cytrulinowanym białkom (ACPA – anti-citrullinated protein antibodies) oraz inne przeciwciała, w większości skierowane przeciwko strukturom białkowym, które uległy posttranslacyjnej modyfikacji. Autoprzeciwciała te są bezpośrednio zaangażowane w kilka aspektów patologii RZS i pozwalają na zidentyfikowanie chorych o agresywniejszym przebiegu schorzenia, prowadzącym do wystąpienia zmian strukturalnych stawów, powikłań narządowych schorzenia i większej śmiertelności².

Wśród rozmaitych autoantygenów, przeciw którym rozwija się odpowiedź autoimmunologiczna, podkreśla się znaczenie cytrulinowanych białek. Cytrulinacja białek zachodzi między innymi podczas masywnej apoptozy i nekrozy tkanek, kiedy to nagły wzrost stężenia jonów Ca²⁺ aktywuje wewnątrzkomórkowy enzym deiminazę peptydyloargininową (PAD – peptidylargi­nine deiminase). Charakterystyczną cechą RZS jest występowanie odpowiedzi humoralnej przeciw cytrulinowanym białkom. Wysoka swoistość ACPA znalazła zastosowanie w diagnostyce RZS. Kompleksy immunologiczne powstające przez połączenie autoprzeciwciał z autoantygenami aktywują kaskadę dopełniacza i stymulują produkcję cytokin prozapalnych.