Złośliwe nowotwory w rejonie głowy i szyi wywodzą się z nabłonka jamy ustnej, ustnej części gardła, krtani oraz krtaniowej części gardła i stanowią najczęstsze lokalizacje w tej okolicy. Histopatologicznie są to przeważnie raki płaskonabłonkowe. Nowotwory złośliwe rzadziej rozwijają się w jamie nosowej, zatokach przynosowych i nosowej części gardła, a także w gruczołach ślinowych. W tych lokalizacjach występuje znacznie większe zróżnicowanie histopatologicznych typów, z obecnością raków gruczołowych, zwłaszcza w obrębie ślinianek. Nowotwory złośliwe tarczycy są kategorią omawianą odrębnie.

Złośliwe nowotwory głowy i szyi stanowią obecnie około 5% wszystkich nowych zachorowań na nowotwory. Według danych GLOBOCAN w 2020 r. na świecie rozpoznano ponad 930 000 nowych przypadków, a liczba zgonów wyniosła ponad 467 000¹. Dane z Krajowego Rejestru Nowotworów dla Polski wskazują 5793 nowe przypadki w 2020 r. oraz 4599 zgonów w tym samym roku². W tabeli 1 zestawiono porównanie zachorowań i zgonów dla poszczególnych lokalizacji w rejonie głowy i szyi oraz wszystkich nowotworów na świecie i w Polsce w 2020 roku. 

Ogólnie mężczyźni chorują od 2 do 4 razy częściej na nowotwory głowy i szyi w porównaniu z kobietami. Zachorowania w poszczególnych lokalizacjach są zmienne geograficznie, co jest uwarunkowane ekspozycją na czynniki etiologiczne. Rak nosogardła występuje endemicznie w Azji i jest związany z zakażeniem wirusem Epsteina-Barr (EBV – Epstein-Barr virus) w tamtejszej populacji³. Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworu w nabłonku dla pozostałych lokalizacji w rejonie górnych dróg oddechowych i początkowym odcinku przewodu pokarmowego jest przewlekłe narażenie na dym tytoniowy i zawarte w nim kancerogeny, jak policykliczne węglowodory aromatyczne oraz nitrozoaminy⁴. Wyso­ko­procentowy alkohol wzmaga kumulacyjnie rakotwórcze działanie dymu tytoniowego, prawdopodobnie poprzez rozpuszczanie jego składników. W Stanach Zjednoczonych oraz Europie, w tym głównie w krajach jej zachodniej części, w ostatnich dwóch dekadach obserwuje się wzrastającą liczbę zachorowań na raka ustnej części gardła wyindukowanego zakażeniem wirusem brodawczaka (HPV – human papilloma virus) przenoszonym drogą stosunków oralnych⁵. Pozostałymi czynnikami ryzyka są zanieczyszczenia powietrza, zaniedbania higieniczne jamy ustnej, dieta uboga w warzywa oraz refluks żołądkowo-przełykowy^6,7. Ryzyko związane z tzw. papierosami elektronicznymi jest obecnie nieznane, zostanie ocenione na podstawie badań w przyszłych dekadach.