Wytyczne w praktyce

Zwyrodnienia kości i stawów – diagnostyka i leczenie

dr hab. n. med. Jacek Gągała

Klinika Ortopedii i Traumatologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Jacek Gągała

Klinika Ortopedii i Traumatologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4

ul. Jaczewskiego 8, 20-954 Lublin

  • Omówienie aktualizacji rekomendacji NICE z zakresu leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów wydanej w 2022 roku
    • charakterystyczne objawy kliniczne schorzenia powodują, że jego rozpoznanie powinno się odbywać z pominięciem badania rentgenowskiego
    • podstawą postępowania bezoperacyjnego są ćwiczenia lecznicze, które można łączyć z terapią manualną; również redukcja masy ciała może spowolnić rozwój choroby
    • w farmakoterapii stosuje się głównie leki przeciwbólowe, w tym NLPZ, zwłaszcza podawane miejscowo i doustnie

Choroba zwyrodnieniowo-wytwórcza jest najczęstszą chorobą narządów ruchu. Chorzy zazwyczaj skarżą się na ból i sztywność zlokalizowane w obrębie kolana, biodra, stawów ręki i stopy. Natężenie dolegliwości jest zróżnicowane od niewielkich i okresowych do ciężkich i przewlekłych. Choroba rzadko ulega stałemu pogarszaniu, częste są okresy zaostrzenia i fluktuacji. Artroza negatywnie wpływa na codzienną aktywność, jakość życia, samodzielność i samoobsługę chorych. Może oddziaływać na sferę psychiczną, emocjonalną i socjalną pacjentów. Ponad połowa chorych skarży się na jej wpływ na pracę zawodową i życie rodzinne. Choroba zwyrodnieniowa jest częstsza u kobiet, osób starszych >45 r.ż. oraz osób z nadwagą. Wielu pacjentów z chorobą zwyrodnieniową ma liczne schorzenia współistniejące, co powoduje, że leczenie jest u nich znacznie trudniejsze.

National Institute for Health and Care Excellence (NICE) po raz pierwszy opracował rekomendacje leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów w 2014 roku. Niniejsze opracowanie stanowi omówienie rewizji rekomendacji rozpoznawania i leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów opartej na współczesnych danych aktualnych na rok 2022. Komitet naukowy NICE określił między innymi: wskazania do stosowania odciążania chorego stawu, sposoby le­czenia niefarmakologicznego i farmakologicznego oraz wskazania do endoprotezoplastyki stawów. Celem opracowania tych wytycznych jest poprawa skuteczności leczenia choroby zwyrodnieniowej i jakości życia chorych cierpiących z jej powodu.

Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej i badania obrazowe

Aktualne piśmiennictwo nie przedstawia korzyści płynących z wykonania badań dodatkowych u chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów. Badanie rentgenowskie ma niewielką wartość w porównaniu z dokładnie zebranym wywiadem chorobowym i badaniem klinicznym. Badania obrazowe mogą przynieść korzyść w przypadku nietypowych objawów, by ustalić rozpoznanie różnicowe, zwłaszcza u osób z chorobami układowymi i zmianami nowotworowymi. Oczekiwanie na wykonanie radiogramu może być przyczyną opóźnienia leczenia. Rekomendacja ma służyć zmniejszeniu liczby niepotrzebnych badań i spowodować ograniczenie przeznaczanych na nie wydatków.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Informacja o istocie choroby i wspieranie pacjentów

Chorzy cierpiący z powodu choroby zwyrodnieniowej oczekują o niej szerszej informacji. Zainteresowanie pacjentów skupia się na: przyczynach choroby, jak ustalone rozpoznanie wpłynie na [...]

Ćwiczenia lecznicze

Dowody płynące z wyników publikacji naukowych wskazują, że zastosowanie ćwiczeń leczniczych przynosi kliniczną korzyść u chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi i jest bezpieczniejsze niż powszechnie [...]

Leczenie nadwagi

Eksperci komitetu naukowego NICE uznali, że dowody na wpływ redukcji masy ciała u osób z chorobą zwyrodnieniową są ograniczone. Zmniejszenie masy ciała u chorych [...]

Terapia manualna

Aktualne doniesienia naukowe wskazują na korzyści płynące z zastosowania terapii manualnej w leczeniu artrozy biodra i kolana, ale nie ma dowodów na jej skuteczność [...]

Akupunktura

Skuteczność akupunktury w leczeniu choroby zwyrodnieniowej oceniano jedynie w odniesieniu do stawu kolanowego i wykazano, że takie postępowanie nie przynosi korzyści. Stwierdzono ponadto, że [...]

Elektroterapia

Opublikowano wiele prac na temat zastosowania elektroterapii w leczeniu choroby zwyrodnieniowej, ich wyniki były jednak niespójne i wskazywały na niewielką korzyść. Komitet NICE [...]

Zaopatrzenie ortopedyczne

Dowody płynące z prac opisujących wyniki zastosowania zaopatrzenia ortopedycznego ułatwiającego poruszanie się (np. laski czy chodzika) u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową wskazują na poprawę [...]

Leczenie farmakologiczne: miejscowe, doustne i przezskórne

Eksperci komitetu NICE są zdania, że leczenie farmakologiczne może być użyteczne w zmniejszeniu dolegliwości i wspomaganiu chorych w rozpoczęciu przez nich innej, skuteczniejszej metody [...]

Badania obrazowe podczas leczenia choroby zwyrodnieniowej

Dotychczas nie było dowodów na wpływ wykonania badań obrazowych na wynik leczenia pacjentów z chorobą zwyrodnieniową. Badania obrazowe są ważne w celu oceny [...]

Endoprotezoplastyka stawów

Dowody na poprawność stosowanych kryteriów kierowania chorych na operację endoprotezoplastyki stawów są ograniczone. Dotychczasowe dane sugerują, że nieskuteczność leczenia przeciwbólowego może [...]

Artroskopia

Wyniki dotychczasowych badań nie wykazały skuteczności artroskopii w zmniejszeniu bólu i poprawie wydolności fizycznej w leczeniu choroby zwyrodnieniowej. Poza tym artroskopia może być źródłem [...]
Do góry