Infekcje wirusowe są najczęstszą przyczyną zakażeń dróg oddechowych. Zazwyczaj mają charakter sezonowy, a objawy kliniczne są podobne, niezależnie od typu wirusa wywołującego infekcję. W większości przypadków po kilku dniach dochodzi do wyzdrowienia przy zastosowaniu leków objawowych. Antybiotykoterapia niepowikłanych wirusowych infekcji dróg oddechowych może powodować więcej szkód niż korzyści. Nieuzasadnione włączenie do leczenia antybiotyku nie skraca czasu trwania choroby, nie zmniejsza ryzyka powikłań bakteryjnych, a wpływa jedynie na selekcję szczepów opornych wśród mikrobiomu błon śluzowych. Ponadto wśród pacjentów, którzy przyjmują antybiotyki, ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, zwłaszcza ze strony przewodu pokarmowego, jest znacznie większe.

W określonych sytuacjach klinicznych infekcje wirusowe mogą stanowić czynnik inicjujący ostre bakteryjne zakażenia górnych lub dolnych dróg oddechowych, które prawidłowo rozpoznane będą wymagały antybiotykoterapii. Na podstawie dotychczasowych badań przeprowadzonych podczas pandemii wirusa grypy wykazano, że za bakteryjne powirusowe choroby układu oddechowego odpowiada przede wszystkim Streptococcus pneumoniae, a w drugiej kolejności Staphylococcus aureus. U wszystkich pacjentów hospitalizowanych z powodu grypy należy uwzględnić w diagnostyce różnicowej zakażenie bakteryjne, choć nie u wszystkich chorych ono występuje. Koinfekcja patogenami bakteryjnymi i wirusowymi szacowana na 3-8,6% wszystkich zakażeń może się wiązać z ciężkim przebiegiem klinicznym i większą śmiertelnością.

Skala pandemii COVID-19 naświetliła ogromny problem stosowania antybiotyków o szerokim zakresie działania mimo braku mikrobiologicznego potwierdzenia koinfekcji bakteryjnej. W analizach publikowanych przez niezależne ośrodki m.in. z Hiszpanii i Wielkiej Brytanii podkreślano niskie wskaźniki infekcji bakteryjnych u pacjentów zakażonych koronawirusem ostrej niewydolności oddechowej 2 (SARS-CoV-2 – severe acute respiratory syndrome coronavirus 2), które były szacowane na 3-6%.

Celem niniejszego artykułu jest omówienie zasad stosowania racjonalnej antybiotykoterapii w zakażeniach dróg oddechowych, tak aby ograniczyć nadmierne wykorzystanie antybiotyków, zwłaszcza kiedy nie są one niezbędne.