Zespół jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego zaliczana do zaburzeń interakcji osi jelito–mózg. W przebiegu IBS nawracający ból brzucha jest związany z defekacją, zmianą rytmu wypróżnień lub zmianą konsystencji stolca. Co istotne, IBS nie jest uwarunkowany przyczynami organicznymi czy biochemicznymi. Rozpoznanie IBS powinno być oparte na kryteriach rzymskich IV.

W porównaniu z poprzednimi kryteriami rzymskimi III w kryteriach rzymskich IV opublikowanych na kongresie Digestive Disease Week w maju 2016 r. w San Diego zmodyfikowano terminologię, przedstawiono nowe rozpoznania, zmieniono próg częstości występowania objawów i kryteria diagnozy IBS. Co warte podkreślenia, podzielono IBS na podtypy:

• z dominującą biegunką (IBS-D – irritable bowel syndrome-diarrhea)
• z dominującym zaparciem (IBS-C – IBS with constipation)
• mieszany (IBS-M – IBS mixed type)
• niesklasyfikowany (IBS-U – IBS unclassified).

Do tej pory ze względu na nieustalenie jednoznacznej przyczyny zaburzeń interakcji osi jelito–mózg nie wskazano terapii przyczynowej. Kluczowe znaczenie w patogenezie ze­społu jelita drażliwego ma oś mózgowo-jelitowa. Istotne pozostają też takie czynniki, jak: mechanizmy endokrynne, zaburzenia motoryki, nadwrażliwość trzewna, zaburzenia na poziomie ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i funkcji immuno­logicznych, a także zaburzenia mikrobioty jelitowej^1-3. Nadwrażliwość trzewna może być wywołana przez zaburzone powstawanie, przekazywanie i analizę bodźców czuciowych, bywa jednak także rezultatem mylnej odpowiedzi na te bodźce w połączeniu z nieprawidłowym hamowaniem bólu⁴. Istotny pozostaje związek nadwrażliwości zakończeń czuciowych w jelicie ze wzmożoną produkcją niektórych neurotransmiterów, na przykład serotoniny i substancji P⁵. Serotonina (5-hydroksytryptamina) jest istotnym neurotransmiterem, co wynika z faktu, że prawie 95% z całej puli w organizmie znajduje się właśnie w przewodzie pokarmowym. Istotnym czynnikiem endogennym, który wpływa na funkcje sensoryczne, motoryczne i sekrecyjne jelita, są kwasy żółciowe, a zaburzenie ich wchłaniania może sprzyjać rozwojowi IBS (postać biegunkowa)⁶. Równowaga ilościowa i jakościowa w obrębie mikrobioty jest niezmiernie ważna dla utrzymania zdrowia, a zaburzenie tej homeostazy, tj. dysbioza, odgrywa rolę w patogenezie IBS. W IBS stwierdzono obniżenie liczby bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, zwiększenie Escherichia coli, Streptococcus, Clostridium spp., a także zmianę proporcji pomiędzy Bacteroidetes a Firmicutes⁷. U chorych z IBS ryzyko wystąpienia zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO – small intestinal bacterial overgrowth) jest około pięciu razy wyższe w porównaniu z grupą kontrolną⁸.