Diagnostyka laboratoryjna
Przydatność kliniczno-diagnostyczna a ograniczenia badania ogólnego moczu
dr hab. n. med. Joanna Kamińska
dr hab. n. med. Olga Martyna Koper-Lenkiewicz
- W artykule omówiono najistotniejsze parametry badania ogólnego moczu w kontekście ich znaczenia kliniczno-diagnostycznego i ryzyka wyników fałszywie ujemnych/dodatnich
- Odchylenia w badaniu ogólnym moczu mogą sugerować chorobę nerek, układu moczowego, ale także chorobę metaboliczną, nierzadko przed pojawieniem się objawów klinicznych, a w przypadku pacjentów z objawami często sugerują etiologię zaburzenia
- Umiejętność interpretacji wyników tego podstawowego badania przez lekarza jest niezwykle istotna dla ustalenia wstępnego rozpoznania, rozszerzonej późniejszej diagnostyki oraz leczenia
Badanie moczu było pierwszym testem laboratoryjnym stosowanym w medycynie, a jego historia sięga kilku tysięcy lat. Starożytni Egipcjanie opisywali wielomocz. W VII wieku Protosharis zasugerował, że należy zwracać uwagę na kolor moczu, a w 1674 roku Thomas Willis, profesor Uniwersytetu Oksfordzkiego, odnotował, że mocz jego pacjentów chorych na cukrzycę ma słodki smak1.
Badanie ogólne moczu pozostaje do dziś istotnym narzędziem diagnostycznym. Jest wykonywane przede wszystkim u pacjentów z objawami ze strony układu moczowego. Wspomaga identyfikację chorób dolnych dróg moczowych (zakażenie układu moczowego [ZUM], kamica moczowa, nowotwór), chorób nerek (odmiedniczkowe zapalenie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek), chorób metabolicznych (cukrzyca), a także służy do monitorowania i prowadzenia terapii przewlekłej choroby nerek. Jest niezwykle ważnym badaniem dla kobiet w ciąży, u których w pewnym stopniu pełni funkcję testu przesiewowego2.
Badanie moczu obejmuje ocenę parametrów fizycznych, chemicznych oraz składników upostaciowanych moczu. Do rutynowo ocenianych parametrów fizycznych należą: barwa, przejrzystość, pH i ciężar właściwy moczu. Parametry chemiczne obejmują ocenę białka, glukozy, ciał ketonowych, azotanów/nitratów, barwników żółciowych: bilirubiny, urobilinogenu, krwi/wolnej hemoglobiny/mioglobiny i leukocytów/esterazy leukocytarnej. Wymienione parametry fizykochemiczne są oceniane za pomocą testów paskowych tzw. suchej chemii, manualnie lub z wykorzystaniem czytników półautomatycznych albo analizatorów automatycznych. Jest to metoda tania, łatwo dostępna, często również stosowana w trybie point of care, tj. przy łóżku pacjenta. Wiąże się jednak z ryzykiem otrzymania wyników fałszywie ujemnych/dodatnich. Integralną częścią badania ogólnego moczu jest mikroskopowa ocena osadu moczu, tj. erytrocytów, leukocytów, nabłonków, wałeczków, kryształów, mikroorganizmów i innych elementów3,4. Ostatnie lata przyniosły znaczny postęp w metodologii badania ogólnego moczu. Pracochłonne techniki manualne oceny osadu moczu coraz częściej są zastępowane metodami automatycznymi (analizatory, zintegrowane platformy do badania ogólnego moczu). Gwarantuje to standaryzację procedur badania, eliminuje subiektywność oceny mikroskopowej i umożliwia otrzymanie wyników ilościowych5.
