prof. dr hab. n. med. Anna Piekarska

Grypa jest ostrą chorobą wirusową wywoływaną przez wirus grypy typu A lub B. Wirusy grypy w podatnej na zachorowania populacji rozprzestrzeniają się bardzo łatwo. W aerozolu powietrza wydychanego przez osobę zakażoną, w trakcie kichania i kasłania do otaczającego powietrza dostaje się ogromna liczba cząstek wirusowych. Wdychane przez kolejną osobę wirusy szybko replikują w nabłonku górnych, a następnie dolnych dróg oddechowych.

Spośród 3 typów wirusów grypy A, B i C za istotne dla człowieka uważa się typy A i B. Zakażenie typem A charakteryzuje się najczęściej ciężkim przebiegiem klinicznym, zdolnością do wywoływania epidemii i pandemii, a także dużą zmiennością szczepów. Typ B nie wywołuje zakażenia o tak ciężkim przebiegu klinicznym jak typ A, może jednak powodować epidemie, mimo że charakteryzuje się większą stabilnością niż typ A. Właściwości wirusów grypy determinują dwa główne białka wirusowe – neuraminidaza i hemaglutynina. Neuraminidaza jest jednym z kluczowych białek uczestniczących w replikacji wirusa. Inhibitor neuraminidazy – oseltamiwir – stosowany jest jako skuteczny lek przeciwwirusowy, hamujący namnażanie się wirusów grypy.

Przebieg kliniczny

Wbrew obiegowej opinii grypę można skutecznie różnicować z zakażeniami spowodowanymi przez inne typy wirusów wywołujących przeziębienie pospolite. Grypa charakteryzuje się gwałtownym początkiem objawów klinicznych, wśród których dominują: wysoka gorączka, silny ból głowy, gałek ocznych i mięśni oraz suchy, męczący kaszel. Powyższym objawom towarzyszy istotne osłabienie utrzymujące się do 3 tygodni. Znacznie nasilone objawy kliniczne w przebiegu grypy uniemożliwiają z reguły wykonywanie codziennych obowiązków oraz pracy. Największym zagrożeniem dla chorego są jednak powikłania grypy.

Przeziębienie pospolite, często mylone z grypą, charakteryzuje się wolniejszym narastaniem objawów. Gorączka, jeśli występuje, nie jest wysoka. Bóle mięśniowe, bóle głowy i gałek ocznych oraz kaszel z reguły nie występują lub są nieznaczne. Osłabienie towarzyszące przeziębieniu ustępuje szybko, zwykle wraz z normalizacją temperatury ciała.

Powikłania grypy

Najczęstsze i najpoważniejsze powikłania grypy, które niekiedy mogą się okazać śmiertelne, to:

• zapalenie płuc
• zapalenie oskrzeli
• zapalenie ucha
• zaostrzenie chorób przewlekłych (np. chorób serca i płuc)
• zapalenie mięśnia sercowego
• zapalenie nerwów
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i wstrząs toksyczny.

Grupy wysokiego ryzyka

Do grup wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu i powikłań grypy należą głównie:

• osoby w wieku >65 r.ż. oraz dzieci <5 r.ż.
• kobiety w ciąży (zwłaszcza w II i III trymestrze)
• osoby ze znacznego stopnia otyłością (BMI ≥40 kg/m²)
• osoby cierpiące na ciężkie choroby przewlekłe (bez względu na wiek).

Pacjenci należący do wszystkich wyżej wymienionych grup powinni podlegać profilaktyce grypy. Jeśli nie jest to możliwe, postępowanie takie powinno być zastosowane w stosunku do osób z ich najbliższego otoczenia.

Epidemiologia grypy

Przypadki grypy sezonowej notowane są każdego roku. Sezon zachorowań na grypę w naszym rejonie geograficznym rozpoczyna się w październiku, a kończy w marcu. Najwięcej zachorowań odnotowuje się w styczniu. W Polsce corocznie zapadalność na grypę przekracza 10/100 000 mieszkańców. W 2018 r. Narodowy Instytut Zdrowia odnotował 5 239 293 przypadki (zapadalność 13 639,3/100 000) grypy i podejrzeń zachorowań na grypę, z czego większość wystąpiła w I kwartale roku. Prawie 18 000 osób wymagało hospitalizacji.

W sezonie epidemicznym 2018/2019 po raz pierwszy odnotowano niewielki spadek zarówno w zakresie liczby zachorowań, jak i hospitalizacji. Być może wynikał on z systematycznego wzrostu tzw. wyszczepialności populacji polskiej, która jest jednak rekordowo niska w skali europejskiej – we wskazanym sezonie wyniosła 3,9%. Wskaźnik wyszczepialności najniższy jest w grupie dzieci do lat 14 i wynosi obecnie <2%. Należy przy tym zauważyć, że transmisja grypy w populacji odbywa się głównie z udziałem najmłodszych grup wiekowych. Wyszczepialność seniorów (>65 r.ż.) jest najwyższa i obecnie wynosi w Polsce 14,2%.

Wskazania do szczepień przeciw grypie

Szczepienie przeciw grypie jest zalecane, zatem jego koszt ponosi pacjent. W sezonie epidemicznym 2019/2020 wprowadzono częściową refundację szczepionki czterowalentnej typu split dla osób po 65 r.ż. Należy także podkreślić, że dla osób narażonych zawodowo na zakażenie wirusem grypy szczepienie to zgodnie z polskim prawodawstwem (ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi) powinno być finansowane przez pracodawcę.