Wprowadzenie

Dwadzieścia lat temu dokonał się przełom w leczeniu stwardnienia rozsianego (SM). Oprócz leczenia rzutów choroby i leczenia objawowego wprowadzono pierwsze leki modyfikujące przebieg SM – interferon beta, a następnie octan glatyrameru. W ciągu ostatnich kilku lat możliwości terapeutyczne znacznie się poszerzyły, zarejestrowano kilka nowych leków, w tym także preparaty doustne.

W algorytmie postępowania u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym bardzo ważnym elementem jest podjęcie decyzji, kiedy i u kogo należy rozpocząć leczenie modyfikujące przebieg choroby. Odpowiedź na te pytania wynika z patogenezy SM i związanego z tym przebiegu choroby. W stwardnieniu rozsianym dochodzi do rozwoju procesu zapalnego, dominującego na początku choroby, jak i neurodegeneracji, która jest coraz bardziej widoczna w miarę trwania choroby. Wpływa to na nasze postępowanie z chorym, ponieważ wszystkie zaakceptowane i znane metody immunoterapii SM oddziałują na proces zapalny i są skuteczne głównie w początkowych stadiach SM, gdy ten proces jest aktywny.

Leczenie immunomodulujące

Do leczenia immunomodulującego kwalifikuje się pacjentów z rzutowo-ustępującą postacią SM (remitting relapsing multiple sclerosis, RRMS), u których obserwuje się co najmniej jeden rzut rocznie lub więcej niż dwa rzuty w ciągu trzech lat. W przypadku innego niż rzutowo-ustępujący przebiegu SM lub mniej częstych rzutów decyzję o włączeniu i wyborze sposobu leczenia podejmuje się uwzględniając indywidualną sytuację chorego.^1-3 Dzięki rozwojowi badań dodatkowych, zwłaszcza techniki rezonansu magnetycznego, stwardnienie rozsiane jest rozpoznawane coraz wcześniej, często już po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. Te objawy początkowe są określane mianem izolowanego zespołu objawów klinicznych (clinically isolated syndrome, CIS). Wieloośrodkowe badania kliniczne potwierdziły, że wczesne rozpoczęcie leczenia, już na etapie CIS, istotnie zmniejsza ryzyko konwersji do SM oraz ryzyko postępu choroby.^4,5 Są dowody na to, że duża częstość rzutów w pierwszych dwóch latach choroby wiąże się z wyższym ryzykiem osiągnięcia przez pacjenta znacznej niesprawności w dalszym rozwoju choroby.^4,6

Leki immunomodulujące pierwszej linii

Nadal terapią pierwszej linii stosowaną u chorych z rzutowo-ustępującym stwardnieniem rozsianym jest leczenie immunomodulujące interferonem (INF) beta lub octanem glatyrameru (glatiramer acetate, GA).

W leczeniu stosuje się dwie formy interferonu beta – IFN beta-1a i IFN beta-1b. Mechanizm działania INF beta jest wielokierunkowy. Przez łączenie się z receptorem błonowym na komórkach docelowych powoduje on aktywację kaskady procesów prowadzących...