Wprowadzenie

Ból głowy jest jedną z najczęstszych dolegliwości i częstym powodem skłaniającym pacjentów do poszukiwania pomocy zarówno u neurologa, jak i lekarza pierwszego kontaktu. Dokładne wskaźniki chorobowości związane z tą dolegliwością nie są znane, jak jednak wykazują wyniki badań dotyczących populacji europejskiej, co druga osoba dorosła odczuwa ból głowy co najmniej raz w roku.¹ Ogólnie rzecz biorąc, bóle głowy można podzielić na pierwotne (samoistne) i wtórne (tab. 1).² Spośród tych pierwszych najczęściej spotyka się napięciowe bóle głowy i migrenę. Druga grupa obejmuje wiele stanów, chorób i innych przyczyn bólu głowy, począwszy od łagodnych, takich jak gorączka, a skończywszy na poważnych przyczynach, takich jak guz mózgu czy krwawienie śródczaszkowe. W przypadku wtórnych bólów głowy ważne jest zwracanie uwagi na charakterystyczne objawy sugerujące istnienie patologii, której ból głowy jest manifestacją. W celu łatwego zapamiętania tych objawów pomocne może być wykorzystanie angielskiego akronimu 2SNOOP4, sygnalizującego obecność objawów i chorób, które sugerują, że ból głowy jest manifestacją innej, często poważnej, choroby (tab. 2). Niepokój powinien wzbudzić również ból głowy wybudzający pacjenta ze snu oraz nieznany dotychczas ból głowy zlokalizowany po jednej stronie.

W praktyce termin naczyniopochodne bóle głowy używany jest często w odniesieniu do różnych stanów – od łagodnych, często kwalifikujących się do grupy pierwotnych bólów głowy, do poważnych chorób związanych z patologią naczyniową. W artykule skupiono się na podgrupie bólów głowy bezpośrednio związanych z chorobą naczyń głowy i szyi. Opierając się na najnowszej klasyfikacji bólów głowy, opracowanej przez International Headache Society (IHS), to właśnie tę grupę chorób określono mianem naczyniopochodnych bólów głowy.

Przewodzenie bodźców bólowych ze struktur zewnątrz- i wewnątrzczaszkowych

Inaczej niż w przypadku pierwotnych bólów głowy, takich jak migrena czy klasterowe bóle głowy, których mechanizm powstawania jest ośrodkowy i wywoływany określoną stymulacją, wtórne bóle głowy zwykle są wynikiem zaburzenia funkcji lub mechanicznego uszkodzenia struktur wrażliwych na ból. W niektórych jednak chorobach naczyń patomechanizm powstawania bólu głowy może być, przynajmniej częściowo, wspólny z patomechanizmem migreny, co przekłada się na obraz kliniczny choroby.

Do struktur wewnątrzczaszkowych wrażliwych na ból należą tętnice koła Willisa i początkowe odcinki ich odgałęzień, tętnice opony twardej, duże żyły i zatoki opony twardej, sierp mózgu i części opony twardej, znajdujące się w pobliżu naczyń krwiono...