Wprowadzenie

Może zaskakiwać fakt, że do obrzęku mózgu nie dochodzi w określonych zespołach chorobowych, ale również w licznych przypadkach z pozoru niemających związku z chorobami układu nerwowego.

Należy przypomnieć, że jama czaszki jest przestrzenią zamkniętą, a stałymi elementami są: tkanka nerwowa (mózg w objętości 1200-1500 cm³), płyn mózgowo-rdzeniowy (około 150 cm³) oraz niewielka objętość krwi (~150 cm³), która napływa do jamy czaszki i odpływa zgodnie z cyklem pracy serca. Jakakolwiek dodatkowa masa w obrębie jamy czaszki musi powodować efekt wzmożonej ciasnoty, zatem nadciśnienie wewnątrzczaszkowe i związane z tym tzw. objawy ogólne oraz objawy ogniskowego uszkodzenia mózgu w przypadkach krańcowych może prowadzić do zatrzymania krążenia w obrębie mózgu i jego śmierć. W części przypadków wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego przebiega szybko, stwarzając tym samym zagrożenie dla życia i wymuszając konieczność szybkiego działania.

Mechanizm rozwoju obrzęku

Rozważając kwestię nadciśnienia wewnątrzczaszkowego, trzeba wymienić czynniki, jakie mogą powodować obrzęk. Należą do nich zaburzenia o charakterze naczyniowym (udary), urazy czaszkowo-mózgowe (w tym krwiaki), nowotwory i stany zapalne (zapalenie mózgu, ropień mózgu). Praktyka kliniczna wskazuje, że zmianom tym zazwyczaj towarzyszy bardziej lub mniej nasilony obrzęk mózgu, który sam stanowi bardzo duże zagrożenie, zatem wymaga intensywnego postępowania terapeutycznego.

 Z samej definicji wynika, że obrzęk to znaczne powiększenie się przestrzeni pozanaczyniowej pozakomórkowej przez nagromadzenie się wody w tej przestrzeni.¹

Mechanizm powstawania obrzęku jest wieloczynnikowy, ale ogólnie ujmując można stwierdzić, że obrzęk mózgu ma najczęściej pochodzenie naczyniowe lub komórkowe, a w etapie rozwiniętym jest obrzękiem mieszanym (tabela). Przy wyjściowym elemencie nacz...

Obrzęk mózgu rozwijający się wskutek urazu lub udaru niedokrwiennego uruchamia szereg czynników, takich jak wolne kwasy tłuszczowe lub wolne jony potasu (pozakomórkowe), które wtórnie powodują uszkadzanie komórek oraz pogłębiają obrzęk mózgu. Wśród czynników współdziałających przy powstawaniu obrzęku mózgu wymienia się m.in. tlenek azotu, histaminę, kwas arachidonowy czy bradykininę.²

Obrzęk rozwijający się w zamkniętej przestrzeni jamy czaszki musi prowadzić do zaburzeń ukrwienia mózgu przez zmniejszenie przepływu mózgowego. Co więcej, zaburzenia przepływu mózgowego są czynnikiem wtórnego uszkodzenia mózgu, który potęguje istn...