Jeśli nie ma odpowiedzi na dożylne leczenie trombolityczne, zaleca się leczenie endowaskularne, gdy można je zainicjować w ciągu 6 h od wystąpienia objawów udaru oraz zostaną spełnione dodatkowe kryteria. Terapię endowaskularną należy rozważyć u osób z okluzją tętnicy szyjnej wewnętrznej lub proksymalnego odcinka tętnicy środkowej mózgu.

Wprowadzenie

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdego roku na całym świecie u 15 mln osób dochodzi do pierwszego lub kolejnego udaru mózgu.¹ 82-92% z nich to udary niedokrwienne.² Prowadzą one do zgonu 1/3 chorych; kolejna 1/3 osób po udarze pozostaje nieodwracalnie niepełnosprawna.¹ Powyższe sprawia, że udary stanowią czwartą przyczynę zgonów na świecie zaraz po chorobach serca, nowotworach i przewlekłych chorobach płuc.³ Są też główną przyczyną niepełnosprawności u dorosłych.

Dożylne leczenie trombolityczne to najskuteczniejsza metoda leczenia udaru niedokrwiennego mózgu, oczywiście jeśli jest zastosowane w odpowiednim czasie od wystąpienia objawów udaru oraz po spełnieniu określonych kryteriów i wykluczeniu przeciwwskazań. Ze względu na wytyczne dożylnego leczenia fibrynolitycznego (w celu zapewnienia optymalnego efektu klinicznego i zminimalizowania ryzyka potencjalnych działań niepożądanych) szacuje się, że bezpiecznie można je zastosować jedynie u 10% chorych z udarem niedokrwiennym.⁴

Opracowanie metod leczenia endowaskularnego za pomocą leku fibrynolitycznego pozwoliło wydłużyć tzw. okno czasowe leczenia trombolitycznego, czyli czas od początku objawów udaru do wdrożenia terapii. Zabieg embolektomii można dodatkowo przeprowadzić u pacjentów z przeciwwskazaniami do dożylnego lub tętniczego leczenia trombolitycznego, zwiększając prawdopodobieństwo uzyskania reperfuzji nawet o 70% w porównaniu z 34% w przypadku leczenia dożylnego.⁵

Artykuł stanowi próbę podsumowania dostępnych metod leczenia endowaskularnego, możliwości ich wykorzystania w ostrym udarze niedokrwiennym mózgu, oceny ich skuteczności oraz ograniczeń wynikających z technik leczenia i potencjalnych powikłań.

Dożylne leczenie trombolityczne w ostrej fazie udaru niedokrwiennego mózgu

Rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu (rt-PA) został zarejestrowany przez FDA do leczenia udaru niedokrwiennego mózgu w 1996 r. po publikacji wyników badania National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS). Wykazano w nim poprawę stanu funkcjonalnego w obserwacji krótko- i długoterminowej u osób poddawanych leczeniu trombolitycznemu w ciągu 3 h od momentu wystąpienia udaru w porównaniu z osobami z grupy kontrolnej, którym podawano placebo. U leczonych za pomocą rt-PA prawdopodobieństwo poprawy neurologicznej (niewielki deficyt neurologiczny lub brak deficytu) było o ok. 30% większe w 3-miesięcznej obserwacji.⁶