Choroby mitochondrialne – diagnostyka i postępowanie
dr n. med. Hanna Mierzewska
Choroby mitochondrialne – uważane za najczęstsze z chorób metabolicznych – są uwarunkowane genetycznie i wiążą się z zaburzeniami funkcjonowania mitochondriów. Prowadzą do nich patogenne mutacje genomu mitochondrialnego lub jądrowego. W diagnostyce przyczynowej sugeruje się obecnie badania genetyczne, zwłaszcza w przypadku znanych zespołów objawowych, wynikających z tzw. powszechnych mutacji genomu mitochondrialnego, ale również w przypadku chorób wywołanych mutacjami genów jądrowych. Biopsja mięśni jest badaniem pomocniczym, wykonywanym wyłącznie w przypadkach etiologicznie niejasnych.
Wprowadzenie
Choroby mitochondrialne są chorobami genetycznymi spowodowanymi mutacjami genomu mitochondrialnego (mtDNA) lub jądrowego (nDNA),1 chociaż niektórzy badacze zawężają to pojęcie wyłącznie do chorób wywołanych zaburzeniami łańcucha oddechowego i fosforylacji oksydacyjnej (OXPHOS – oxidative phosphorylation).2-5 Choroby mitochondrialne stanowią liczną grupę (szacuje się, że jest ich ponad 1500), heterogenną klinicznie i molekularnie, charakteryzującą się zajęciem przede wszystkim tkanek i narządów o wysokim zapotrzebowaniu na energię chemiczną. Większość tych chorób wynika z mutacji nDNA i jest dziedziczona zgodnie z prawami Mendla. Liczbę chorób i zespołów związanych z defektami mtDNA, które dziedziczone są po linii matczynej, ocenia się obecnie na ok. 200.5,6
Epidemiologia
Według szacunków częstość występowania chorób mitochondrialnych to ok. 1:5-8,5 tys. urodzeń. Uważa się je za najczęstsze z chorób metabolicznych. Częstość chorób uwarunkowanych mutacjami mtDNA nie jest dokładnie znana – Chinnery wstępnie ocenia ją na ok. 1:50 tys., ale podkreśla, że wartość ta może być zaniżona ze względu na ciągle niedostateczną znajomość tych chorób.6 Za najczęstszą chorobę mitochondrialną u dzieci uważa się zespół Leigha, u dorosłych – dziedziczną neuropatię nerwu wzrokowego Lebera (LHON – Leber’s hereditary optic neuropathy). Nierzadki też jest u dzieci zespół Alpersa-Huttenlochera, a u dzieci i dorosłych – zespół MELAS (mitochondrial myopathy, encephalopathy, lactic acidosis and stroke-like episodes), na który składają się: miopatia mitochondrialna, encefalopatia, kwasica mleczanowa i występowanie incydentów podobnych do udarów.7
Klasyfikacja
Klasyfikacja chorób mitochondrialnych opiera się na różnych kryteriach, m.in. genetycznych, biochemicznych i klinicznych. Według kryteriów genetycznych dzieli się je na uwarunkowane mutacjami genomu mitochondrialnego i jądrowego. Jeśli przyjąć za ...
